(हा लेख जवळपास दहा वर्षांपूर्वी लिहिला होता. सध्या परिस्थिती खूपच सुधारली आहे.)
नाही, म्हणजे यांचा लाइफमध्ये प्रॉब्लेम काय आहे? पैसे नाहीत, वेळ नाही का काम करायचं नाहीये? ही दोन वाक्ये लिहीपर्यंत दोनदा वीज गेली होती हे सांगितल्यावर ‘ते’ म्हणजे कोण याचा प्रकाश तुमच्या डोक्यात पडला असेलच. तर आज आपण वीज जाण्याचे आणि घालवण्याचे विविध प्रकार कोणते आहेत त्याची ओळख करून घेणार आहोत.
प्रकार एक : (विकट हास्य) लोड शेडींग
आपल्या दुर्दैवी देशाचं लोड इतकं आहे की कितीही शेड केलं तरी ते शेडच होत नाही, यू नो? दर वेळी याची कारणे वेगळी असतात. टाटाला द्यायला पैसे नाहीत, आंध्रामध्ये कोळसा भिजला इ. इ. सध्या म्हणे एमएसइबीला पुणे विभागाचे लोड शेडींग कसं करायचं याचं वेळापत्रक करायलाच वेळ नाहीये, आता बोला! बहुधा डूटीवर असणारे अधिकारी ‘अकडम तिकडम तडतड बाजा’ करून कोणत्या विभागाचं बटण दाबायचं हे ठरवत असावेत. कारण सध्या दिवसातून कोणत्याही वेळेला वीज जाते, कधी एक तास, कधी दीड तास. एक तास किंवा दीड तास वीज गेली तर ते लोड शेडींग नाहीतर इतर काहीतरी (पुढे बघावे). अर्थात ‘इतर काहीतरी’मुळे गेलेली वीज नेमकी एक तास किंवा दीड तास जाऊ शकते पण तसेही तुम्हाला काय फरक पडतो? तुम्ही (शब्दश: आणि वाक्प्रचार, दोन्ही अर्थाने) अंधारात आहात आणि अंधारातच रहाणार.
प्रकार दोन : गरजत बरसत सावन आयो रे..
चांदोबातल्या गोष्टींमध्ये राक्षसाचा एक अवयव नाजुक असतो तिथे बाण मारला तर तो मरतो. तसं आपल्या देशाचा सगळ्यात नाजुक अवयव म्हणजे वीज. सावन कशाला, नुसता गार वारा जरी सुटला तरी वीज जायला ते पुरेसं असतं. कधीकधी हे एमएसइबीवाले ‘प्रिएम्प्टीव्ह’ वीज घालवतात असं वाटतं. म्हणजे वारा सुटलाय, वादळ येतय, वीज जाणार ही काळ्या दगडावरची रेघ. मग आधीच घालवून टाकूयात. कधीकधी पाऊस आला-वीज गेली, पाऊस थांबला-वीज आली, पाऊस आला-वीज गेली असं दुष्टचक्र सुरु असतं.
सावनवरून आठवलं, या वर्षी पावसाला झालंय काय? दिवाळी आली तरी बदाबदा कोसळतोच आहे? वर जो कोणी शिफ्टला होता तो ट्याप सुरू करून रजेवर गेला बहुतेक. या वर्षी म्हणे हवामान विभागाने वीस वर्षात पहिल्यांदाच अंदाज चुकला अशी कबुली दिली आहे. (‘वीस वर्षात पहिल्यांदा अंदाज चुकला’ ही कबुली नाही, कबुली ‘वीस वर्षात पहिल्यांदाच दिली आहे’. आई बात समझमें?)
हॅहॅहॅ. हे म्हणजे दाउदने “नाही, म्हणजे माझ्याकडून काही वेळा कायद्याचं उल्लंघन झालं असण्याची शक्यता आहे, नाही असं नाही,” म्हणण्यासारखं आहे. आणि इतका पाउस कोसळूनही पुढच्या उन्हाळ्यात काय होणार आहे सगळ्यांनाच माहिती आहे. मार्च सुरू झाला नाही झाला की लगेच – धरणात १०% साठा शिल्लक! पुणेकरांवर ‘हे’ संकट ओढवणार? – इति धृतराष्ट्र टाइम्स. यांना ‘हे’, ‘ही’, ‘हा’ मथळ्यात टाकायला फार आवडतं. ‘ह्या’ अभिनेत्रीवर ओढवले ‘हे’ नाजुक संकट!!
प्रकार तीन : कहीं दीप जले कहीं दिल
१. लाइट जातात.
२. तुम्ही टॉर्च, मेणबत्ती, काड्यापेटी शोधून, एकदाची मेणबत्ती लावता. ती घेऊन ‘कहीं दीप जले कहीं दिल’ करत दुसर्‍या खोलीत जाता.
३. मेणबत्ती टेबलावर ठेवून वळलात की लाइट येतात. तुम्ही हुश्श म्हणून मेणबत्ती विझवता, जिथून आणली तिथे ठेवता आणि परत आपल्या जागेवर येऊन बसता.
४. लाइट जातात. (विकट हास्य). परत ‘कहीं दीप जले कहीं दिल’. (बहुतेकवेळा दिलच.)
हे असं कितीही वेळा होऊ शकतं. असं झालं की मला ‘अंदाज अपना अपना’ मधला परेश रावल आठवतो.
“ये है असली हिरे.”
“शाबाश.”
“अरे नही, असली तो लाल वाली में थे.”
“रवीना की मां, मै आ रहा हूं.”
प्रकार चार : एक फेज जाणे
म्हणजे लाइट जातात, तुम्ही खिडकीतून बाहेर नजर टाकता तर समोरची बिल्डींग बेजिंग ऑलिंपिकच्या तोंडात मारेल अशी झगमगत असते. तुमच्या पोटात खड्डा पडतो. तुम्ही ‘हरिणीचे पाडस व्याघ्रे धरियेले’च्या चालीवर आकांत करत शेजार्‍या-पाजार्‍यांना विचारता. फक्त तुमची बिल्डींग किंवा तुमची, पलिकडची आणि शेजारची अशा काहीतरी विचित्र कॉम्बिनेशनमध्ये लाइट गेलेले असतात. यावर एकच उत्तर, “एक फेज गेली असेल.” ही एक फेज कुठे असते? ती नेमकी आपलीच कशी जाते? ‘त्यांची’ एक फेज कुठे असते? ती कधी जात का नाही? एक फेज वगैरे बोलायच्या गोष्टी आहेत, खरी गोम अशी आहे की तुम्हारा बॅड लकीच खराब हय.
आणखीही काही उपप्रकार आहेत, जसे की – एकच क्षण वीज गेल्यासारखे होणे. प्रकार दोनच्या आधी बरेचदा पूर्वसूचना म्हणूनही हिचा उपयोग केला जातो. किंवा कधी कधी एमएसइबीने उदार अंत:करणाने लोड शेडींगचे वेळापत्रक दिलेले असते. त्या दिवशी प्रकार दोनमुळे आधीच वीज जाते, पाऊस थांबतो, वीज येते आणि मग लोड शेडींगच्या वेळेला परत जाते. (विकट हास्य).
उपप्रकारांवर अजून तितकी माहिती उपलब्ध नाही पण येत्या काही वर्षात ती उपलब्ध होईल असा आम्हाला विश्वास वाटतो.