बरेचदा डीव्हीडीसोबत ‘डायरेक्टर्स कट’ नावाचा प्रकार यायचा. यात चित्रपटाचे दिग्दर्शक आणि अभिनेते यांनी केलेली कमेंट्री असायची. चित्रपटाच्या प्रत्येक दृश्याचे विश्लेषण करून ते चित्रित करताना काय काय अडचणी आल्या, काय गमती झाल्या हे खुद्द दिग्दर्शक महाशयांकडून ऐकायला मजा यायची. आता डीव्हीडी लुप्त पावल्यावर हा प्रकारही नामशेष होणार की काय असं वाटायला लागलं आहे.
या मालिकेतील इतर चित्रपट आहेत : डायरेक्टर्स कट : द गॉडफादर आणि डायरेक्टर्स कट : ऑल द प्रेसिडेंट्स मेन
‘द फ्युजिटिव्ह’ या चित्रपटाचं विश्लेषण केलं आहे दिग्दर्शक अँड्रू डेव्हिस आणि अभिनेता टॉमी ली जोन्स यांनी.
१. सुरवातीला पोलीस डॉ. रिचर्ड किंबलला (हॅरिसन फोर्ड) प्रश्न विचारत असतात. हा प्रसंग पूर्णपणे improvise केलेला आहे. कोणते प्रश्न विचारले जातील हे हॅरीसनला आधी ठाऊक नव्हतं. त्याला कथेचं जेवढं ज्ञान होतं त्यावरुन त्याने जमेल तशी उत्तरे दिली.
२. आगगाडीचा अपघात खरा होता, सीजीआय नव्हे. २७ क्यामेरे लावून हा चित्रित करण्यात आला. जमिनीखाली दडलेल्या रुळांमुळे गाडीचं इंजिन वेगळ्या दिशेने गेलं आणि योग्य त्या ठिकाणी अपघात झाला.
३. यात सॅम्युएल जेरार्ड (टॉमी ली जोन्स) याचा एका प्रसिद्ध डायलॉक आहे, “Well, think me up a cup of coffee and a chocolate doughnut with some of those little sprinkles on top, while you’re thinking.” हा टॉमी ली जोन्सने चित्रीकरणाच्या दिवशी सकाळी बसल्या जागी लिहिला.
४. बोगद्यातील पाठलागाचा प्रसंग स्टेज आणि लोकेशन दोन्हीकडे चित्रित करण्यात आला. हा प्रसंग चालू असताना अँड्रू डेव्हिस प्रसिद्ध इटालियन दिग्दर्शक फेदेरिको फेल्लिनी यांची आठवण काढतो. ते म्हणाले होते, “Movies are light.”
५. जुलिऍन मूर या चित्रपटात कुक कौंटी हॉस्पिटलमधल्या एका डॉक्टरची भूमिका करते. आधी तिचा रोल बराच मोठा होता. ती किंबलला घरी नेते आणि खुनी शोधण्यात मदत करते. पण यांचा प्रेमप्रकरण दाखवलं तर किंबलचा त्याच्या बायकोचा खुनी शोधण्यातील फोकस जाईल अशी भीती वाटू लागली आणि मूरच्या भूमिकेला कात्री लागली ती इतकी की प्रमुख भूमिकेवरून तिची भूमिका पाहुण्या कलाकाराइतकी उरली.
६. ‘सेंट पॅट्रिक डे परेड’चा प्रसंग लोकेशनवरच चित्रित करण्यात आला. गर्दीत एका माणूस हॅरीसनला ओळखतो आणि हसतो. तो वगळता बाकी कुणालाही इथे शूटिंग चालू आहे याचा पत्ताही नव्हता. नंतर वेळोवेळी जे पत्रकार पोलिसाना प्रश्न विचारत असतात ते शिकागोमधले खरेखुरे पत्रकार होते. याचप्रमाणे बरेचसे पोलीस आणि डॉक्टरही खरेच होते. वैद्यकीय क्षेत्रातील जितके लोक यात सामील होऊ शकले त्या सर्वांचा समावेश करण्यात आला.
७. क्लायमॅक्समध्ये कॉन्फरन्स हॉलचा प्रसंग आहे. यातील बसलेले सर्व लोक हे पेशाने अभिनेते होते. हा महत्वाचा प्रसंग होता आणि यात कुणीही ओव्हरऍक्टिंग करु नये यासाठी ही काळजी घेतली गेली.
८. शेवटी हाटेलात जे पाठलागाचे प्रसंग आहेत ते स्टेडीकॅम चित्रित केलेले आहेत. क्यामेरा अभिनेत्यांच्या मार्गातून जातो आणि यात कमीतकमी कट्स आहेत जेणेकरून प्रसंग वेगवान भासावेत.
९. किंबल आणि डॉ. चार्ल्स निकल्स (येरुन क्राबे) हे मारामारी करताना आणि खालून येणाऱ्या लिफ्टमध्ये पडतात. निकल्स आधी बाहेर येतो आणि लिफ्ट बंद होऊ लागते. तेवढ्यात एका हात मध्ये येतो आणि दरवाजा थांबतो. ही कल्पना हॅरीसनची होती.
१०. क्लायमॅक्सबद्दल बऱ्याच चर्चा झाल्या. हॅरीसनच्या पात्राने किती हिंसक झालं तारा चालेल, शेवटी कॉज्मो रेंफ्रो (जो पोंतोलियानो) मरणार किंवा कसे वगैरे वगैरे.
११. अगदी शेवटचा प्रसंग मिशिगन एव्हेन्यूवर पहाटे ३.३० ला क्रेन वापरून चित्रित करण्यात आला.
—–
ता.क. : प्रत्येक वेळी हा चित्रपट बघताना याची प्रेरणा काय हा प्रश्न पडत असे. आतापर्यंत बघितलेल्या चित्रपटांमध्ये काही सुगावा लागला नाही. मग ‘द डे ऑफ द जॅकाल’ हा चित्रपट बघितला आणि उत्तर मिळालं. १९६३ साली फ्रेंच राष्ट्राध्यक्ष चार्ल्स द गॉल यांच्या हत्येचा प्रयत्न झाला. या घटनेवर फ्रेडरिक फोर्सिथ यांनी याच नावाची एक कादंबरी लिहिली होती, चित्रपट त्यावर बेतलेला आहे. यातील खुनी जॅकाल (एडवर्ड फॉक्स) उर्फ पॉल डुग्गन उर्फ पेर लूंडक्विस्ट हा इटलीमध्ये फ्रेंच पोलिसांचा ससेमिरा चुकवीत फरार आहे. त्याने एका बाईचा खून केला आणि मग वेश बदलण्यासाठी केसांचा रंग काळा केला. या चित्रपटाचा क्लायमॅक्स पॅरिस मध्ये २५ ऑगस्टच्या परेडमध्ये चित्रित केला आहे. ‘द फ्युजिटिव्ह’मध्ये अशाच प्रसंगासाठी ‘सेंट पेट्रिक्स डे’ परेड वापरली आहे. ‘द डे ऑफ द जॅकाल’मध्ये नायक खुनीच आहे, ‘द फ्युजिटिव्ह’मध्ये हॅरिसन फोर्डवर खुनाचा आळ येतो पण तो निष्पाप असतो. दोन्हींकडे पाठलाग करणाऱ्या पोलिसाची भूमिका सशक्त आहे.