Category: इनोद

अखेर आज बातमी आली. साठ्या क्लबचा प्रेसिडेंट झाला. ह्या क्लबसाठी रक्ताचं पाणी केलं पण कुणाला त्याची पर्वा नाही. आणि केलेलं बोलून दाखवायचा माझा स्वभाव नाही. विचार करता करता मन भूतकाळात गेलं…

स्वातंत्र्य मिळाल्यावर मला नेहमी दिल्लीच्या वाऱ्या कराव्या लागायच्या. एकदा तीनमूर्तीमध्ये गेलो असताना दार बंद, जवाहर कुणालाच आत येऊ देत नव्हता. पटेल, कृपलानी सगळे बाहेर ताटकळत उभे. मी आत गेलो तर जवाहर एकटाच पेशन्स खेळत बसलेला. मी म्हटलं, अरे देश चालवायचा सोडून हे काय? तर म्हटला, मला नाही इंटरेस्ट. त्याला काही अडचण आली की लगेच डिप्रेस व्हायचा. म्हटलं, असं करू नकोस. काय प्रॉब्लेम आहे? म्हणाला या सिव्हिल सर्व्हिसचं काय करायचं कळत नाहीये. मी त्याला समजावलं, काही झालं तरी आपली माणसं आहेत ती. त्यांना वाऱ्यावर सोडून चालणार नाही. जवाहरला ते पटलं. त्याची मरगळ दूर झाली. त्यानं तिथल्या तिथे मला गृहमंत्रिपद देऊ केलं. “मला पदाचं आकर्षण नाही,” मी ताडकन उत्तर दिलं.

च्या मारी, साठ्यानं कुणाचा जॅक लावला कळत नाही.

असाच एकदा एका पार्टीत जेआरडी भेटला. त्याला विचारलं, सध्या काय चालू आहे? तर म्हटला की मालपुव्याची फ्याक्टरी टाकतो आहे. मी भुवया उंचावल्या तर म्हणाला की मला रोज रात्री मालपुवा खाल्ल्याशिवाय झोप येत नाही. मी म्हटलं, जेआरडी असं करू नकोस. तुला हवं तर मालपुव्यासाठी दहा कुक ठेव. आज स्वतंत्र भारताला गरज आहे ती स्वदेशी विमानसेवेची. “व्हॉट अ ब्रिलियंट आयडिया!” जे आरडी चित्कारला आणि एअरइंडियाचा जन्म झाला. पहिल्या उड्डाणाला आम्ही दोघेही जातीने हजर होतो. “डिक्रा, आज टू नस्टास टर हे झाला नस्टा.” मोडक्यातोडक्या मराठीत माझे आभार मानताना जेआरडीचा कंठ भरून आल्याचं जाणवलं.

६०-६२ च्या काळात जॉनचे सारखे ट्रंककॉल यायचे. मग माझा बराचसा वेळ डीसीतच जायचा. ६२ च्या ‘बे ऑफ पिग्ज’ प्रकरणात आठवडाभर जॉननं मला जागचं हालू दिलं नाही. माझा मुक्काम ओव्हल ऑफिसच्या बाजूच्या खोलीतच होता. अखेर महायुद्ध टळलं तेव्हा कुठे मला परत यायला मिळालं. मी जाण्याआधी जॅकी म्हटली, “मी स्वत: केलेले प्यानकेक खाल्ल्याशिवाय तुला जाऊ देणार नाही. असा वेंधळ्यासारखा नुसता बघत उभा राहू नकोस, मेपल सिरप वाढ लवकर.” (हे नंतरचं वाक्य जॉनला उद्देशून). मला एअरपोर्टवर सोडायला जॉन आणि रॉबर्ट दोघेही आले होते. एअरपोर्टवर फ्लाइटची वाट बघत असताना बारमध्ये ड्रिंक घ्यायला गेलो तर कुणीतरी जॉन आणि रॉबर्ट दोघांचीही पाकिटं मारली. त्यांचे रडवेले, हिरमुसलेले चेहरे बघवेनात, मग मीच ड्रिंकचे पैसे दिले, आणि घरी जाईपर्यंत असू द्यावेत म्हणून २०-२० डॉलर त्यांच्या खिशात कोंबले.

एकदा डीसीवरून येताना मध्ये लंडनला हॉल्ट होता. डाउनिंग स्ट्रिटवर डोकावलो तर मॅगी ‘दोन उलटे, एक सुलटा’ करत बसली होती. म्हटलं, हे निवृत्तीनंतरचे उद्योग आताच कशाला? तर म्हटली, या फॉकलंड प्रश्नाचं काय करायचं कळत नाहीये. मग मी तिला आपल्याकडच्या दोन-चार शौर्याच्या गोष्टी सांगितल्या, झाशीची राणी, राणी लक्ष्मीबाई वगैरे. ते ऐकून ती सावरल्यासाखी वाटली. दुसऱ्या दिवशी पेपर उघडला तर बाईंनी डायरेक्ट अर्जेंटीनावर हल्लाच केलेला. नंतर बकिंगहॅमलाही जाऊन आलो. एलिझाबेथला नाचणीच्या धिरड्याची रेसिपी हवी होती. तिथेच फिलीपही होता. त्याच्या क्यारेजमध्ये राजवाड्याला एक चक्कर मारून आलो.

मुंबईला गेलो की मनोहर गावसकरांकडे माझं नेहमी येणंजाणं असायचं. असाच एकदा गेलो असताना खाली सुनील एकटाच खेळत होता. त्याला एक ओव्हर टाकली. कसाही बॉल टाकला तरी त्याच्या बॅटने सरळ रेषा सोडली नाही हे माझ्या चाणाक्ष नजरेनं टिपलं. त्याच्या पाठीवर शाबासकीची थाप देऊन वर गेलो तर सामानाची बांधाबांध चाललेली. हे काय म्हणून विचारलं तर मनोहर म्हटला की नवीन जागा मिळते आहे. तिथे सुनीलला खेळायला प्रशस्त ग्राउंडही आहे. मी लगेच त्याला थांबवलं, म्हटलं, “मनोहर, ही चूक करू नकोस. त्या पोराचा स्ट्रेट ड्राइव्ह इथे दोन्ही बाजूच्या बिल्डिंगांमुळे आपसूक तयार होतो आहे. त्यात खोडा घालू नकोस.” मनोहरला ते पटलं. त्यानं बेत क्यान्सल केला. यथावकाश सुनीलचा स्ट्रेट ड्राइव्ह जगप्रसिद्ध झाला. आजही सुनील भेटला की मिस्कीलपणे हसून स्ट्रेट ड्राइव्हची ऍक्शन करून दाखवतो. असाच सचिनच्या पुल शॉटचाही किस्सा आहे, त्याविषयी पुन्हा कधीतरी.

आता तर काय, जेटसेटिंगचं युग. कालच मॉस्कोची आठवड्याची ट्रीप उरकून परत आलो. पुतिन म्हणत होता, सगळ्या पत्रकारांना जेलमध्ये टाकतो. त्याला म्हटलं, “वालोजा, वालोजा, असं करू नकोस. पत्रकारांची अशी सरळसरळ मुस्कटदाबी केलीस तर तुझ्यात आणि बराकमध्ये फरक काय राहिला?” “तसाही फरक कुठे आहे?” पुतिनचा बिनतोड वकिली मुद्दा. परत येऊन बूड टेकतोय तर लगेच ओबामा स्काइपवर. पुतिन काय म्हणत होता? म्हटलं, तू रेकॉर्ड केलंच असशील की सगळं. मध्येच मिशेल डोकावून गेली. स्वस्तात प्लंबर कुठे मिळेल म्हणून विचारत होती. मग बराक तिच्यावर उखडला, “माझं इथे महत्त्वाचं बोलणं चालू असताना तुझं काय मध्येच?” “साधा प्लंबर आणता येत नाही आणि देश चालवायला निघालेत.” अनपेक्षितपणे घरचा आहेर मिळाल्यावर बराक कळवळला. त्यांना वाटेला लावलं तर सारकोझीचा फोन – परत चान्स मिळेल का म्हणून विचारत होता. म्हटलं, मस्य, इतकं सोपं असतं का ते? तर म्हटला सोपं नाहीये म्हणून तर तुला फोन केला. म्हटलं अरे बाबा, मला बर्रर्र लावून काही उपयोग नाही, झ स्वी देझोले.

हे सगळं चालू असताना क्लबकडे दुर्लक्ष झालं आणि साठ्यानं डाव साधला. चालायचंच. असंच एकदा व्हॅटिकनमध्ये पोप जॉन पॉलच्या बाबतीतही झालं होतं, त्याविषयी पुन्हा कधीतरी.

हाय फ्रेंड्स,
मी नीना हळवे. सकाळी उठल्याबरोबर मी सगळ्यात आधी काय करत असेन तर फेसबुकवर लॉगैन होते. माझ्या स्टेटसला किती फ्रेंडसनी लाइक केले, कोण वीकेंडला काय करणार आहे, कुणाचा ब्रेक अप झाला इतक्या सगळ्या न्यूज असतात. फेसबुक माझ्या रूटीनचा इंपॉर्टंट भाग बनले आहे हे नक्की. माझ्या रेग्युलर फेसप्रमाणेच माझा व्हर्चुअल फेसही फ्रेश असावा याची मी काळजी घेते.

पण फेसबुकवरचे सगळे फ्रेंड्स चांगले आहेत असे नाही बर का? बरेचदा रिअल फ्रेंडस फार कमी असतात आणि व्हर्चुअल फ्रेंडस जास्त. पण काय करणार? तुमची फ्रेंड लिस्ट किती मोठी यावरून तुमचे स्टेट्स ठरते ना!

तुम्हाला फार्मिंग करायला आवडते का? मग आता त्यासाठी हात मातीत डर्टी करायची गरज नाही. कारण फेसबुकने व्हर्चुअल शेती तुमच्या घरात आणली आहे. फार्मव्हिले या गेमचे सध्या जगात ३८२९८७४ युझर्स आहेत.

फेसबुकमुळे आपल्या रोजच्या जीवनात किती बहार आलीये म्हणून सांगू. हेच पहा,

मुलगी : डाड, इथे आल्यापासून कपड्यांच्या घड्या मलाच कराव्या लागतात. हात दुखतायत.
डाड : अगं तू गेल्यापासून घर आवरलच नाही, सगळं कसं जागच्या जागी, व्यवस्थित आहे.

एका बापलेकीचा दोनच ओळींचा संवाद. पण यातून त्यांच्या हळव्या अनुभवविश्वाची झलक बघायला मिळते.

आणि हे फक्त मराठीपुरतेच नाही काही. या हळव्या भावना भाषा, धर्म यांची कुंपणे जंप करून जातात. हे दुसरे उदाहरण पहा.

जमिला : अब्बाजान, तुम्हारे हाथ का बैदा खानेकू जी करता हय.
अब्बाजान : तू गई तबसे बनायाच नै.

किती हळवे आहेत हे आविष्कार. पण याचबरोबर याला एक काळीकुट्ट कुळकुळीत बाजूही आहे बरं का!!. फेसबुकवर तुमची माहिती सुरक्षित नाही! तुमच्या पपी पूकीचे स्टमक अपसेट आहे किंवा तुमच्या बेस्ट फ्रेंडला तुम्ही अनफ्रेंड केले यासारखी अमूल्य माहिती लोकांच्या हातात पडू शकते!! तेव्हा जरा जपून!!!

पण काही असो, फेसबुकमुळे आपण एकमेकांच्या जवळ आलो आहोत हे नक्की.

—-

ओ हळवे काकू, तुमचे हळवे पुराण संपले का नै? — सुशांत पवार, ठाणे

हाय नीना, फालतू कमेंट्सकडे लक्ष देऊ नको. फार सुंदर लेख. वपुंची आठवण आली. — स्मिता जोशी, दहीसर.

अगदी खरे आहे. श्रीमती हळवे यांनी आधुनिक जगतातील एका महत्वाच्या घडामोडीचा उहापोह केला आहे. आजच्या धकाधकीच्या जीवनात दोन घटका विरंगुळा मिळणे शक्य झाले आहे ते या आधुनिक तंत्रज्ञानामुळेच. या अभूतपूर्व शोधामुळे श्री. मार्क झुकेरबर्ग हे आइस्टाइन, स्टीफन हॊंकिंग यांच्या रांगेत जाऊन बसले आहेत याबद्दल माझ्या मनात यत्किंचितही शंका नाही. — त्रिं. स. लेले (रिटायर्ड), पुणे.

ओ लेले काका, काही काय? आइनस्टाइन कुठे, झुक्या कुठे? आइनस्टाइनचे टेबल पुसायची तरी लायकी आहे का त्याची? — सनी

सनी, जाऊ दे ना भौ, फुल्ल टू टैमपास चालू आहे इथे. संध्याकाळी आहेस का सॅमच्या पार्टीला? — विकी

काय नं एकेक लोक. इतक्या इंटेन्स लेखाच्या चर्चेत पर्सनल मॅटर्स डिस्कस करतात. सो इरिटेटींग. — पूजा

ओ पूजा काकू, तुम्हाला हवे तर तुम्ही या पार्टीला. उगीच टेंशन कशाला घेताय? — सनी

आजच्या डिजिटल युगामध्ये अनवट भावनिक आंदोलनांची कनवट मखमली पैरण हलक्या हातांनी उलगडून दाखवणारा सनवट लेख. मनातील हळव्या आविष्कारांचा धांडोळा घेण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाची मदत व्हावी यातील
विरोधाभास रोचक आहे. इथे मुराकामी आठवला. विंड अप बर्ड क्रॉनिकलचा नायक अशाच प्रकारच्या आंदोलनातून गेल्यावर त्याच्या सुप्त भावनांचा आविष्कार त्याला भौतिक जगतात अनुभवास येतो. अधिक माहिती इथे. (पाच लिंका) — आरागॉर्न

आरागॉर्न भौ, मराठीत सांगा न काय ते. खिक खिक.. — विशाल

विश्या, स्कोअर काय झाला रे? – अभि

FACEBOOK IS SO AMAZING. I LUUUUV IT. — PAYAL.

फेसबुकच्या डिजिटल फेसमुळे माणुसकीचा चेहेरा हरवत चालला आहे. — जयंत अहिरे, हडपसर.

खुप चान महीति दिली. मला मराथी तायपिम्गची सवै नाइ त्यामुले चूका होतात. — सदाशीव

श्री. मार्क झुकेरबर्ग अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने एक जागतिक क्रांती घडवून आहेत. याच प्रकारची क्रांती १९३० च्या दशकात प्लांक, हायसेनबर्ग यांनी घडवून आणली होती. यासाठी त्यांचे नाव इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहीले जाईल. — त्रिं. स. लेले (रिटायर्ड), पुणे.

Whats’ really important here is that the user should be aware
of the privacy concerns and their local as well as global implications. Unfortunately, most of the common users do not have the slightest idea about privacy protocols and their implementation
strategies. This unfortunate fact is exploited by the greedy corporate
giants such as Facebook and Google to make profits. We will be
adressing these issues with special emphasis on the LDAP9A protocol in the upcoming version of Microsoft Edge. — Amit, Microsoft, Redmond.

ithe marathit kase lihitat? mala sangal ka please? — Sayali

सायली काकूंना बालवाडीत घाला रे कुणीतरी.. खिक — विशाल

Dude, that protocol has long been scrapped. Microsoft sucks! LOL! — Jayant, CA.

फेसबुकवर तुमची माहिती सगळ्यांना कळते का? बापरे, भीतीदायकच प्रकरण दिसते. — सौ. अंजली

सहारा वाळवंटातल्या एका लहानशा खेड्यात आपलं आयुष्य काढलेला एक माणूस पहिल्यांदा शहरात मुलाकडे गेला. त्याचा पोरगा उत्साहाने त्याला मोठ्या पडद्यावर “टायटॅनिक” दाखवायला घेऊन गेला.
चित्रपट संपल्यावर त्याने आतुरतेनं बापाला विचारलं,
“काय, आवडला का?”
“हो तर,” बाप म्हणाला, “इतकं मुबलक पाणी असल्यावर कुणाला नाही आवडणार?”

हे आठवायचं कारण शेरलॉक होम्सच्या कथा बघताना आणि वाचताना लोक त्याच्या प्रखर बुद्धीमतेमुळे, अजोड तर्कामुळे प्रभावित होतात, मात्र आमचं लक्ष भलतीकडेच असतं.

जेव्हा बघावं तेव्हा होम्स^१ त्या बिचार्‍या मिसेस हडसनना ^२ दुस्वासाने वागवत असतो. कल्पना करा, त्यांच्या जागी एखादी भारतीय मोलकरीण असती तर?

होम्स : वॉटसन, आता एक क्षणही दवडून चालणार नाही. तो लंडनचा नकाशा या टेबलावर पसर. गंगूबाई^३, गंगूबाई, किती पसारा झाला आहे या टेबलावर?
गंगूबाई : पसारा झालाय तर मी काय करू? द्येवानं दोनच हात दिलत की मला. सकाळधरनं उभी हाय मी, कंबरेचा काटा ढिला झालाय निस्ता. सुनामी आल्यागत घरात पसारा करून ठेवायचा आन मग गंगूबाईला आवरायला सांगायचा. आन ह्या आठवड्यात बोनस देनार हुते त्याचं काय झालं? उद्यापर्यंत बोनसचं बघा नायतर मोरियार्टीकडं खुल्ली ऑफर हाय मला! नंतर म्हनू नगा, न सांगता गेली म्हनून. जाते आता, पोरगं यायचय शाळेतून. किचनमधी कपबश्या पडल्यात, त्या धुऊन ठेवा, उद्यापर्यंत र्‍हायल्या तर मुंग्या लागतील.

होम्स कपाळ बडवून घेतो.

या कथांमधील दुसरे आश्चर्यजनक पात्र म्हणजे टांगेवाले. कधीही, कुठेही जायला एका पायावर तयार असतात. बरं, भाड्याविषयी चकार शब्द काढत नाहीत. जे दिलं ते निमूटपणे घेतात, थांबावं लागलं तर वेटींग चार्जही लावत नाहीत. त्या जागी पुण्याचा टांगेवाला असता तर?

होम्स : (वॉटसनबरोबर धावत येत) मित्रा, चल लवकर. रेल्वे स्टेशन.
टांगेवाला : होम्स आणि वॉटसनला बाजूला व्हा अशी खूण करतो. ते लगबगीने बाजूला होतात तसा तो दोन बोटांनी ओठांसमोर ‘व्ही’ चा आकार करून दोघांच्या मधून पानाची पिंक टाकतो आणि जिभेने ‘चक्क’ असा आवाज करतो.
होम्स : म्हणजे?
टांगेवाला : जमनार नाय.
वॉटसन : जमणार नाही? अरे बाबा, हा कुणाच्या तरी जगण्या-मरण्याचा प्रश्न आहे.
टांगेवाला : रेलवे ठेसन म्हंजी मला उलट पडतय, तिकडून सवारी भेटत नाय. मधे अंधार हाय, घोडं बिचकतं.. हाफ रिटन पडेल बघा..
वॉटसन : हे बघा, तुम्ही कायद्याने असे करू शकत नाही.
टांगेवाला : ओ सायेब, बिधास कंप्लेंट करा ना. आपन कुनाला डरत नाय. आन यवढ्या रातचं ठेसनला जाताच कशापायी तुम्ही, सकाळी जावा की आरामशीर.

होम्स परत कपाळ बडवून घेतो.

होम्सच्या अजरामर कथांमधील एक म्हणजे ‘ऍबी ग्रेंजचे प्रकरण’. हा प्रसंग पुस्तकात नाहीये मात्र मालिकेत आहे. यात होम्स आणि वॉटसन रेलवे स्टेशनच्या बाकावर बसलेले असतात.
होम्स म्हणतो “आपली गाडी आली.”
वॉटसन म्हणतो, “मला तर गाडीचा आवाज नाही आला.”
मग होम्स म्हणतो, “मलाही नाही आला.” पण त्याला गाडीचा धूर दिसला, हातात हिरवे निशाण घेतलेला गार्ड दिसला, त्यावरून त्याने अनुमान काढलं, वगैरे वगैरे, नेहेमीची शायनिंग.

जर इथे आपली भारतीय रेलवे^४ असती तर?

“आपली गाडी आली.” होम्स.
“होम्स, गाडी येते आहे हे खरे आहे. पण ती कालची गाडी आहे. २४ तास लेट.” इति वॉटसन.
घोषणा : सभी यात्रियों से निवेदन है की होशियारपुरसे दिल्ली जानेवाली आकांक्षा एक्सप्रेस २४ घंटे देरी से प्लॅटफॉर्म क्रमांक २ पर आ रही है. यात्रियों की असुविधा के लिये खेद है.

होम्सच्या कपाळावर पिटुकले टेंगूळ आले आहे.

होम्सचा भारतीय कर्मचार्‍यांशी संबंध आला नाही हे बरेच म्हणायचे. त्याहीपेक्षा एकाही हिंदी चित्रपट निर्मात्याला होम्सवर चित्रपट काढावासा वाटला नाही याचा अर्थ देव जागा आहे असे म्हणायला जागा आहे.
होम्सचे हिंदी चित्रपटात काय कडबोळे झाले असते कुणास ठाउक. मध्यंतरापर्यंत तर वॉटसन-मिसेस हडसनचे विनोद वगैरे. गुंडाच्या भूमिकेत रंजीतच्या यक्ष्ट्रा करिकुलर ऍक्टिव्हीटीज. होम्स सज्जनांचा तारणहार आणि दुर्जनांचा कर्दनकाळ आहे अशा अर्थाचे एक गाणे.  इंटरव्हलनंतर काली घाटीमधल्या रंजीतच्या अड्ड्याचा होम्सला पत्ता लागणार. मग होम्स गुंडाला पकडणार इतक्यात गुंडीणीच्या भूमिकेत बिंदू तिरछी नजरोंसे होम्सला घायाळ करण्याचा प्रयत्न करत गाणं म्हणणार. त्याच वेळी मिसेस हडसन येशूच्या मूर्तिसमोर प्रार्थना करीत आणखी एक गाणे म्हणणार. शेवटी गुंड ताब्यात आल्यावर ‘कानून के हाथ बहोत लंबे होते हय’ – इति लस्ट्रेडच्या भूमिकेतील अंजन श्रीवास्तव.

अर्थात होम्सवर मराठी किंवा हिंदी मालिका निघाली तर हे सर्व ऑस्करपात्र वाटायला लागेल. मालिकेचे २५-३० भाग तर मिसेस हडसन घराची सफाई करताना दाखवण्यातच निघून जातील. मग वॉटसनच्या क्लिनिकमध्ये १०-१५ एपिसोड, त्यातल्या एखाद्या पेशंटचा आजार, त्याच्या घरातल्या अडचणी, पेशंटच्या सासूला निमोनिया होतो, त्याचा घटस्फोट आणि प्रेमप्रकरण(हे फारच इंटरेष्टींग व्हायला लागलं तर सगळी मालिका इथेच), त्याच्या ऑफिसमधील क्लार्कच्या वडीलांच्या मित्राचा धाकटा मुलगा शिकारीला गेलेला असताना जखमी होतो, हे सगळं होईपर्यंत दीडशे-एक भाग सहज निघून जातील. (काळजी करू नका, जोपर्यंत पडद्यावर हालचाल होते आहे तोपर्यंत प्रेक्षक नेटानं बघत राहतात. जातील कुठं?) मग अखेर (नाइलाजास्तव) होम्सचं आगमन. वीस-पंचवीस भाग होम्सची दिनचर्या, तो आणि वॉटसन गप्पा मारणार, चहा पिणार, गप्पा मारणार, सिगरेट पिणार, गप्पा मारणार, जेवणार, गप्पा मारणार, मिसेस हडसनशी किरकोळ कारणावरून खटके उडणार, गप्पा मारणार, खिडकीतून बघणार, गप्पा मारणार.

असे २०० भाग झाले की एक दिवशी एक क्लायंट येणार. (इतके एक्साइट होऊ नका, अजून क्लायंट यायला २०-३० भाग बाकी आहेत. कुठं काश्मीर-सिंगापूर-हवाई-अंटार्क्टिका ट्रिप वगैरे करायची असेल तर खुशाल करून या.)

मग संवाद पुढीलप्रमाणे.

होम्स : मित्रा..
वॉटसन : बोल ..
होम्स : एक बातमी आहे. (ढ्याण-ढ्याण-ढ्याण)
क्यामेरा होम्स वर तीनदा, वॉटसनवर तीनदा.
वॉटसन : बातमी? बातमी? बातमी? (मूळ बातमीचे दोन एको)
होम्सचा तीव्र कटाक्ष. वॉटसनाचा प्रत्युत्तर म्हणून आणखी तीव्र कटाक्ष.
होम्स : हो..
वॉटसन : बोल..
होम्स : माझ्या ..
वॉटसन : तुझ्या?
होम्स : माझ्या.. माझ्या..
वॉटसन : तुझ्या.. तुझ्या काय मित्रा?
होम्स त्याच्या हात उंच करून हातातील बाटली दाखवतो. क्यामेरा स्लोमोशनमध्ये बाटलीला तीन प्रदक्षिणा घालतो.
होम्स : माझ्या.. माझ्या.. माझ्या बाटलीतील शाई संपली आहे.
होम्सचा तीव्र कटाक्ष. वॉटसनाचा प्रत्युत्तर म्हणून आणखी एक जळजळीत कटाक्ष.
(ढ्याण-ढ्याण-ढ्याण)
क्यामेरा होम्स वर तीनदा, वॉटसनवर तीनदा.
चित्र फ्रीझ होते.

होम्ससहीत इतर सर्व अभिजात कलाकृतींकडे आपल्या मालिका निर्मात्यांचे लक्ष जाऊ नये हीच प्रार्थना.
इत्यलम.

तळटीपा :

[१] पुणे-मुंबई परिसरातील होम्सचे पंखे आणि पंखिण्या यांची संख्या लक्षात घेता लेख वाचल्यानंतर लेखकाच्या घरावर मोर्चा – बहुतांशी लाटणे मोर्चा – येण्याची दाट शक्यता आहे. स्वसंरक्षणार्थ लेखक हे स्पष्ट करू इच्छितो की होम्स त्याचाही अत्यंत आवडता आहे. लेखातील विनोद हे आपण घरातील एखाद्या आवडत्या माणसाची थट्टा करतो त्या पद्धतीने घ्यावेत आणि लाटणी परत फडताळात ठेवावीत.

[२]मिसेस हडसनसारखी मोलकरीण भारतात सापडली तर तिला पद्मश्री द्यायला काहीच हरकत नाही.

[३] इथे मिसेस हडसन नऊवारीत कशा दिसतील असा विचार मनात आला.

[४] सध्याच्या काळातील भारतीय रेलवे बरीच सुधारली आहे. पूर्वी रेलवे प्रवासाला जाताना घड्याळाऐवजी क्यालेंडर घेऊन जावे असे म्हणत असत.

च्या मारी, डोक्याचं गांगेय साम्राज्य झालंय नुसतं ^१. काय म्हणालात, गांगेय साम्राज्य म्हणजे काय? अरेरे.. गांगेय साम्राज्य यासारख्या साध्या शब्दाला जर तुमची गाडी अडली तर समाजमनाच्या तात्कालिक आंदोलनांचे अवगाहन, परिशीलन आणि अश्वारोहण तुम्हाला कसे जमणार? मग ती आंदोलने अनवट आहेत की कनवट, वारली आहेत ^२ की एकारली हे कळणे तर दूरच राहीले.

बोले तो तुम्हारे बेसिक फंडेमें लोचा है. हमारे खाला के चचेरे फूफाका दिमाग बी ऐसाईच था. सुबा सुबा नाश्ते के टैम पेच झिकझिक शुरू.
रोज सुबा मेरे खाला के फूफा पेपर पढते थे, तबीच मेरे खाला की फूफी उनको पूछती थी,

“तुमकू खारी होना क्या?”
“नको.”
“तुमकू चाय-रोटी होना क्या?”
“नको.”
“तुमकू बैदा होना क्या?”
“नको.”
“मेरा कलेजा देती भूनके, होना क्या? क्या बई, खालूजान इकबाल का रिश्ता लेके आए थे, हां बोलती तो आज दुबई में होती. लेकिन जमीला ने उसी टैम पे मेरेकू ‘लव ष्टोरि’ दिखाई और मै बोली नई, मेरेकू ये रिश्ता नै होना. “
“नको.”

‘शैतानी दरवाजा’ या चित्रपटात एक हृद्य प्रसंग आहे. एका स्मशानात एका बाईचं भूत फिरतं आहे. भुतांसाठी झाडाला उलटे लटकणे किंवा कुणी दिसल्यास खदाखदा हसणे यापलिकडे ‘रिक्रिएशनल फसिलिटीज’ नसतात त्यामुळे रात्री नुसतं फिरून फिरून तिला/त्याला ^३ कंटाळा येतो. जगायचा कंटाळा आला म्हणून तिने/त्याने जीव दिलेला असतो ^४. नंतरही कंटाळा आल्यावर काय करायचं इतका पुढचा विचार करण्याइतकी दूरदृष्टी तिला/त्याला नसते. कंटाळवाणा भूतकाळ असल्यावर भुतालाही त्या भूतकाळाचा कंटाळा येणारच, पण त्या गेलेल्या काळाचे भूत या भुतापुढे सदैव उभे असते. अचानक काही कवट्यांच्या खाली तिला/त्याला एक ओळखीची कवटी दिसते, हिंजवडे मास्तरांची. हिंजवडे मास्तर उत्क्रांती शिकवायचे. सर्व्हायव्हल, सिलेक्शन ^५. ती/ते भूतकाळाच्या आठवणींमध्ये रमून जाते…

——–

तळटीपा

१. प्रेरणा [अ] : Once I had multiple personalities, but now all of us are doing well.

२. वारली गाव किंवा अनंतात विलीन होणे [ब] किंवा ब्रूस लीचा चुलतभाऊ वार ली. साहित्य जितके संदिग्ध तितके ते थोर असा दंडक असल्याने आम्ही आमच्या साहित्याच्या प्रत्येक कानाकोपर्‍यामध्ये संदिग्धता ठाकून-ठोकून भरली आहे. तरीही कुणाला काही अर्थबोध झाल्यास त्याला लेखक जबाबदार नाही. ग्राहकांचा संतोष [क] हेच आमचे ध्येय. अधिक माहीतीसाठी पहा आमची ‘कमिंग जावई’ कादंबरी – दामाजीची जागृती.

३. बाईच्या भुतालाही समान हक्क मिळू नयेत याला काय म्हणावे? तिला – भूत झालेल्या बाईला की त्याला – बाईच्या भुताला? मृत्यूनंतरच्या आयुष्यामधील व्याकरणाच्या अडचणी अजूनही सोडवल्या गेलेल्या नाहीत ही शरमेची बाब आहे. गेल्या दोनशे वर्षांमध्ये दिवंगत झालेल्या भाषातज्ज्ञांनी या बाबतीत कामचुकारपणा केलेला आहे हे उघड आहे. संबंधित अधिकारी इकडे लक्ष देतील काय? या प्रश्नात लक्ष घालण्यासाठी गरज पडल्यास भाषातज्ज्ञांची कुमक पाठवावी काय या प्रश्नावरही गंभीर विचार होण्याची आवश्यकता आहे.

४. तिने/त्याने जीव दिलेला असतो – भूत झालेल्या बाईने जिवंत असताना जीव दिलेला असतो असे म्हटले तर एक वेळ ठीकै पण बाईच्या भुताने जीव दिलेला असतो म्हणजे काय? भूत जीव कसे देणार? पण बाई जिवंत असते तेव्हा भूत नसते म्हणजे एका अर्थी बाई जिवंत असताना भूत मेलेले असते. म्हणजे त्याने जीव दिलेला असतो असे म्हणता येईल का? तसे असले तर आत्ता आपल्या सगळ्यांच्या भुतांनी जीव दिलेले आहेत असे म्हणता येईल का? इथे अर्थातच भुताचा जन्म होतो का आणि झाला तर कधी होतो हा कळीचा मुद्दा आहे. भुताचे सगळे उलटे त्यामुळे त्याचे मरण आधी आणि जन्म नंतर असे तार्किक दृष्टीने मानायला हरकत नसावी.

——–

तळतळटीपा

अ. तळतळटीप क पहावी.

ब. विलीन होणे याची एक फोड ‘विली न होणे’ अशीही करता येते. सोळाव्या शतकात टोपीकरांच्या देशात ग्रीक नाटकांवरून कॉपीपेष्ट करून इंग्रजी नाटके लिहीणारा विलियम उर्फ विली नावाचा नाटककार होऊन गेला. त्याच्या सन्मानार्थ आजही इंग्लंडात ‘न झाला असा विली न होणे’ ही म्हण लोकप्रिय आहे. थोर्थोर लेखकांचे आणि साहित्याचे संदर्भ/निर्देश/अप्रत्यक्ष उल्लेख दिल्यावर साहित्याचे मूल्य आणखी वाढते असाही एक दंडक आहे.

क. संतोष ही भावना (मुलगी की इमोसन? त. २. प. ) की संतोष ग्राहक नावाचा मुलगा? आमी नै सांगणार जा! तळटीप २ पहा गडे!

ड. देव अभिनेता की कुणालाही हार जात नाही असा परमेश्वर? प्रश्न, प्रश्न, प्रश्न – साहित्यात नुसते प्रश्न आले पाहिजेत, उत्तरे शोधायला रिकामटेकडे वाचक आहेत की. आणखी एक दंडक. थोर्थोर साहित्याचे इतके दंडक पाळता पाळता आम्ही जणू दंडकारण्यातच वास्तव्य करत आहोत असा कधीकधी आम्हाला भास होतो.
——–

वि. सू. : या सर्वांतून काही अर्थबोध झाल्यास लेखकाची सहानूभूती स्वीकारावी.