ब्लॉग या माध्यमाला माझी आजही पसंती आहे आणि त्याची काही कारणे आहेत. ब्लॉगमुळे तुमची स्वत:ची अशी ओळख निर्माण होते. हल्ली ‘स्क्रोल’सारखी बरीच संकेतस्थळे उपलब्ध आहेत जिथे लेख प्रकशित होऊ शकतो. त्यामुळे तुमची तेवढ्यापुरती प्रसिद्धी होते. पण एक-दोन दिवसात संकेतस्थळावर येणाऱ्या जात-आरक्षण-एनआरआय-हिंदू धर्म-अंधश्रद्धा यावरच्या चर्चा-कविता-गझल-केळाच्या सालाच्या धिरड्याची पाककृती-कविता-चित्रपटांची परीक्षणं-कविता-आधी आलेल्या सर्व कविता आणि गझलांची विडंबनं-आम्हीही विनोदी लिहितो असं दाखविणारे पण एकदाही हसू न येणारे भिजलेल्या माऊच्या पिलापेक्षा जास्त केविलवाणे लेख-इतर वाचनीय लेख या सर्वांच्या भाऊगर्दीत तुमचा अभ्यासपूर्ण लेख कुठे जातो तुम्हालाही पत्ता लागत नाही. एखादा नवीन माणूस संकेतस्थळावर आला तर त्याला तुमचा लेख सापडेल याची शक्यता किती? सापडला तरी दोन मिनिटात त्याचं लक्ष दुसरीकडे जातं.
याउलट ब्लॉग म्हणजे निगुतीने तयार केलेली बाग असते. अर्थात अशी बाग एका आठवड्यात तयार होत नाही, तिच्या मशागतीसाठी वेळ द्यावा लागतो. जेव्हा नवीन कुणी ब्लॉगवर येतो तेव्हा त्याला प्रत्येक कोपऱ्यात तुमच्या बागकामाची साक्ष देणारं काहीतरी सापडतं. तुमचा एक लेख आवडला तर वाचक याने अजून काय लिहिलंय बघूयात असं म्हणून अनेक लेख वाचतो. फारच आवडला तर मित्र-मैत्रिणींनाही सांगतो. पाच वर्षांपूर्वी लिहिलेला लेखही इथे चुटकीसरशी सापडू शकतो. वर्गीकरण केल्यामुळे वाचकाच्या आवडीप्रमाणे हवं ते – संगीतावरचं लेखन किंवा पुस्तकांवरचे लेख – चटकन सापडतं. मुख्य म्हणजे इकडे-तिकडे लक्ष जाईल असं इथे काहीही नसतं. नवीन आलेल्या माणसाला ब्लॉगवर जे विविध लेख उपलब्ध असतात त्यावरून एका भेटीतच ब्लॉग लेखकाचा अंदाज येतो. तुम्ही विनोदी लिहिता की गंभीर, कोणत्या विषयांवर लिहिता हे सगळं पाहून तो ब्लॉगवर परत यायचं का नाही हे ठरवतो.
मराठीत ब्लॉगलेखन म्हणावं तसं रुजलं नाही याचं वाईट वाटतं. मराठीत ब्लॉगलेखनाचा एकुणात प्रवास बघता याचा फार उत्कर्ष होईल असं सध्या तरी वाटत नाही. याचं मुख्य कारण म्हणजे हौशी ब्लॉगर वगळता (त्यांचाही सुरुवातीचा उत्साह असेपर्यंत) वेगवेगळ्या क्षेत्रातील मान्यवर लोक इकडे फिरकलेलेही दिसत नाहीत. (काही अपवाद आहेत पण ते बोटावर मोजण्याइतके.) अमिताभ घोषसारख्या प्रथितयश लेखकाला ब्लॉग लिहिण्यासाठी वेळ मिळतो तर बाकीच्यांना का मिळू नये? कारण काही असो, मराठीतील नट, दिग्दर्शक, गायक, संगीतकार, शास्त्रज्ञ, शासकीय अधिकारी, वकील, व्यावसायिक यापैकी फारच थोडे लोक ब्लॉगकडे वळले आहेत. याचा आणखी एक परिणाम म्हणजे काही तुरळक अपवाद वगळता विशिष्ट विषयाला वाहिलेले ब्लॉग (niche) अस्तित्वातच नाहीत. जोपर्यंत हे बदलत नाही, तोपर्यंत ब्लॉगविश्व मर्यादित राहील असं वाटतं.
आपल्याकडे एकुणातच कशाचीही पर्वा न करता हवं ते करणारी माणसं कमी होत चालली आहेत असं वाटतं. या बाबतीत पाश्चात्त्यांचं आणि विशेषकरून अमरूंचं१ उदाहरण घेण्यासारखं आहे. व्यक्तिगत स्वातंत्र्य हे मूल्य सर्वात वर असल्यामुळे बरेचसे लोक चाकोरीची, समाजाची पर्वा न करता त्यांच्या आतल्या आवाजाला साथ देऊन जे हवं ते करत असतात. याची कित्येक उदाहरणे इंग्रजी ब्लॉगविश्वात सापडतात. कोणतेही मूल्य द्यावे न लागता रोज उत्तमोत्तम कॉमिक स्ट्रिप देणाऱ्या ‘पीएचडी कॉमिक्स’पासून ‘एक्सकेसीडी‘पर्यंतच्या नव्या दमाच्या कलाकारांची फौजच तयार झाली आहे.
मराठी आणि इंग्रजी ब्लॉगविश्वातील दरी कमी होण्याऐवजी वाढत चालली आहे असं वाटत राहतं. इंग्रजीत हे ब्लॉगर्स ज्या सातत्याने लेखन करत आहेत त्याला कुर्निसात. त्यांच्या सन्मानार्थ वन ऍंंड ओन्ली रजनी २.
—-
१. अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांचे नागरिक.
२. गाणं सुरू होतानाचा कोरसनंतरचा स्वर खुद्द रहमानचा, नंतरच्या ओळी रहमानच्या मुलीच्या – खातिजाच्या आवाजात आहेत. नंतर येतो एसपी – यंदिरा, यंदिरा. पहिल्या कडव्याच्या सुरुवातीला एसपीची एक ओळ उच्च स्वरात, दुसरी खालच्या स्वरात असं चालू राहतं. यानंतर एसपी एक सुरेल लकेर घेतो (३:०३). ही सुरावट संपल्यानंतर दोन ओळी वेगळ्या स्वरात (३:२८), शेवटी हे हे अशी लकेर. मग कोरस ‘पुधिया मानिधा, भूमिक्कवा’. पहिल्या कडव्याचा हा क्रम लक्षात ठेवा. आता दुसऱ्या कडव्यात परत एसपी वरच्या आणि खालच्या स्वरात सुरुवातीच्या ओळी म्हणतो पण नंतर आधीची लकेर येण्याऐवजी पहिल्या कडव्यात शेवटी आल्या होत्या त्याच्या जवळ जाणाऱ्या दोन ओळी येतात (४:५३) आणि मग पहिल्या कडव्याची शेवटची लकेर – मधली अख्खी सुरावट गायब. हे कडवं पूर्णपणे वेगळ्या दिशेने जातं. दोन कडव्यात पूर्वार्ध सारखा, पण उत्तरार्ध पूर्ण वेगळा. इस्कू बोलते एआर.
