Categories
बुद्धिबळ

२०२४ बुद्धिबळ ऑलिंपियाडमध्ये भारताला दुहेरी सुवर्णपदक​

भारतासाठी हा जादुई काळ वाटतो.

जीएम विशी आनंद, पाच वेळा जागतिक बुद्धिबळ विश्वविजेते

भारत ही बुद्धिबळातील नवी महासत्ता आहे.

जीएम हिकारु नाकामुरा, पाच वेळा यूएस बुद्धिबळ विजेते

बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड दर दोन वर्षांनी आयोजित केली जाते आणि खालच्या दर्जाच्या खेळाडूंना अव्वल खेळाडूंशी त्यांचे कौशल्य जुळविण्याची ही एक चांगली संधी आहे. यंदाची बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड हंगेरीतील बुडापेस्ट येथे पार पडली. खुल्या गटात १८८ संघ तर महिला गटात १६९ संघ सहभागी झाले होते. वरील चित्र एसवायएमए स्पोर्ट्स अँड कॉन्फरन्स सेंटर दर्शविते जिथे हा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. २०२३ मध्ये युरोपियन ब्लिट्झ चॅम्पियनशिपमधील सर्वोत्कृष्ट महिला खेळाडू ठरलेल्या युनायटेड किंग्डमच्या बोधना शिवानंदन सारख्या ९ वर्षांच्या खेळाडूंनी स्पर्धेत भाग घेतला होता.

यावर्षी टीम इंडियाकडे खुल्या आणि महिला अशा दोन्ही विभागात अतिशय​ मजबूत संघ होता. श्रीनाथ नारायणन यांच्या नेतृत्वाखालील इंडिया ओपन संघात जीएम गुकेश डोम्माराजू, जीएम प्रज्ञानंद रमेशबाबू, जीएम अर्जुन एरिगायसी, जीएम विदित गुजराथी आणि जीएम हरिकृष्ण पेंटाला यांचा समावेश होता. संघाचे सरासरी रेटिंग २७५५ होते, जे अमेरिकेच्या अव्वल मानांकित खेळाडूपेक्षा केवळ तीन गुणांनी कमी होते.

भारतीय महिला संघाचे नेतृत्व जीएम अभिजीत कुंटे यांनी केले आणि त्यात जीएम हरिका द्रोणावल्ली, जीएम वैशाली रमेशबाबू, आयएम दिव्या देशमुख, आयएम वंतिका अग्रवाल आणि आयएम तानिया सचदेव यांचा समावेश होता. २४६७ च्या सरासरी रेटिंगसह भारतीय महिला संघ स्पर्धेत अव्वल मानांकित होता.

भारताने दोन्ही विभागात सुवर्णपदक पटकावले, ही एक उत्कृष्ट कामगिरी आहे. खुल्या संघाने २२ पैकी २१ गुण मिळवले. बुद्धिबळ ऑलिम्पियाडच्या इतिहासातील कोणत्याही संघाची ही सर्वोत्तम कामगिरी आहे. पोलंडविरुद्ध महिला संघाला एक धक्का बसला असला तरी पूर्वीपेक्षा दमदार पुनरागमन करत विजेतेपद पटकावले. याशिवाय खुल्या आणि महिला स्पर्धेत सर्वोत्तम संयुक्त कामगिरीसाठी देण्यात येणारी नोना गप्रिंदाश्विली करंडकही भारताने जिंकली. माजी महिला जागतिक बुद्धिबळ चॅम्पियन नोना गप्रिंदाश्विली यांच्या नावावर ही ट्रॉफी ठेवण्यात आली आहे, ज्या ग्रँडमास्टरची फिडे पदवी मिळवणाऱ्या पहिल्या महिला होत्या.

आपल्या देशासाठी सर्व काही देण्याची तयारी हवी.

आयएम दिव्या देशमुख

महिला गटात अव्वल मानांकित जीएम कोनेरु हम्पी यांच्या अनुपस्थितीमुळे हरिकाला पहिल्या बोर्डवर​ जबाबदारी पार पाडावी लागली. संघात सर्वाधिक ऑलिम्पियाड खेळल्यामुळे तिच्या अनुभवाचा खूप फायदा झाला. दुसऱ्या क्रमांकावर वैशालीने अनेक महत्त्वाच्या सामन्यांमध्ये काळ्या रंगांचे मोहरे घेऊन​ खेळ केला आणि प्रतिस्पर्धी संघाला रोखण्यात​ महत्त्वाची भूमिका बजावली.

हम्पीच्या अनुपस्थितीचा अर्थ तानियाला शेवटच्या क्षणी बोलावावे लागले. समालोचक आणि ब्रोडकास्टर असलेली तानिया ऑलिम्पिकदरम्यान कॉमेंट्री करत होती आणि तयारीसाठी तिला वेळ नव्हता. जेव्हा संघाला त्याची सर्वात जास्त गरज होती तेव्हा तिने पाच सामन्यांत ३.५ गुण मिळवले.

आयएम दिव्या देशमुखने ११ सामन्यांत ९.५ गुण मिळवत बोर्ड तीनसाठी वैयक्तिक सुवर्णपदक पटकावले. दिव्याने २५०० रेटिंगचा टप्पाही ओलांडला, जो तिच्या कारकिर्दीतील मैलाचा दगड आहे. दिव्या आता मुलींच्या गटात जागतिक क्रमवारीत अव्वल स्थानी आहे. चौथ्या क्रमांकावर आयएम वंतिका अग्रवालने ९ सामन्यांत ७.५ गुण मिळवत चौथ्या क्रमांकासाठी वैयक्तिक सुवर्णपदक पटकावले. टीम यूएसएविरुद्धच्या सामन्यात सामना ड्रॉ करण्यासाठी आणि टीम इंडियाच्या आशा जिवंत ठेवण्यासाठी वंतिकाला विजय मिळवावा लागला होता. तिने दिवस वाचवण्यासाठी जीएम इरिना क्रशला पराभूत केले.

आठव्या फेरीत यूएसए संघाशी २-२ अशी बरोबरी साधल्यानंतर संघाने दमदार पुनरागमन करत चीनला २.५-१.५ आणि अझरबैजानला ३.५-०.५ असे पराभूत केले.

ही मुले यंत्रासारखी आहेत. त्यांच्याविरोधात काहीही चालत नाही.

आयएम मिओड्राग पेरुनोविच, कर्णधार, टीम सर्बिया, इंडिया ओपन संघाबद्दल​.

महाभारतात भीम आणि अर्जुन हे दोन भाऊ महान योद्धे होते. त्यांची एकत्रित ताकद इतकी होती की त्यांना अनेकदा भीमार्जुन​ म्हणून संबोधले जायचे. इंडिया ओपन संघात टॉप बोर्डवर गुकेश आणि बोर्ड​ तीन वर अर्जुन हे दोन खेळाडू एखाद्या वादळासारखे विरुद्ध संघातून धावत होते. इंडिया ओपन संघाला केवळ एक सामना गमवावा लागला.

बर्‍याच संघांमध्ये तगडे खेळाडू असतात परंतु एका संघातील दोन बलाढ्य खेळाडूंनी एकाच वेळी अशी अभूतपूर्व कामगिरी करणे अत्यंत असामान्य आहे. गुकेशने १० सामन्यांत ३०५६ रेटिंग मिळवत​ ९ गुणांची कमाई केली. तिसऱ्या क्रमांकावर अर्जुनने ११ सामन्यांत १० गुण मिळवले आणि २९६८ ची रेटिंग कामगिरी केली. दोघांनीही वैयक्तिक सुवर्णपदक पटकावले. अर्जुन २७९७.२ रेटिंगसह जागतिक क्रमवारीत तिसऱ्या स्थानावर आहे, तर गुकेश २७९४.१ रेटिंगसह पाचव्या स्थानावर आहे. 🙏

गुकेश आणि जीएम वेई यी यांच्यातील सामना दीर्घकाळ स्मरणात राहील. सामना निश्चित बरोबरीच्या दिशेने जात होता परंतु गुकेशने जोर कायम ठेवला आणि अखेर त्याचे विजयात रूपांतर करण्यात यश मिळवले. गुकेशने घड्याळात एक मिनिट असताना ज्या प्रकारे ७६.एचजी ♘४ ही अचूक खेळी केली, त्यावरून त्याच्या खेळावरील प्रभुत्वाची साक्ष मिळते. या विजयासह भारताने चीनला पराभूत केले.

विदित गुजराथीने चौथ्या बोर्डवर​ उल्लेखनीय कामगिरी करत १० सामन्यांत ७.५ गुण मिळवले. विदितने ग्रँडमास्टर बेंजामिन ग्लेनडोराविरुद्ध मिळवलेला विजय अभूतपूर्व होता आणि या विजयामुळे भारताने हंगेरीवर ३-१ असा निर्णायक विजय मिळवला. आणि बोर्ड दोनवर वेस्ले सोविरुद्धचा एक सामना वगळता कोणीही प्रागच्या बचावफळीला मागे टाकू शकले नाही. (प्रागचा जीएम पीटर लेकोविरुद्धचा सामना इतका गुंतागुंतीचा होता की फक्त बोर्डाकडे पाहून तुमचे भंजाळून जाईल​.) केवळ तीन सामने खेळण्याची संधी मिळाली असली तरी हरीने २.५ गुणांची कमाई केली. यामुळेच इंडिया ओपन चा संघ इतका बलाढ्य झाला. या संघात कुठेही कमकुवतपणा नव्हता. “या संघाला रोखण्यासाठी आपल्याला काय करावं लागेल?” असा प्रश्न विरोधी संघाचे खेळाडू आणि कर्णधार अनेकदा विचारत असणार​.

पहिल्या बोर्डवर गुकेश आणि दुसऱ्यावर प्राग आणि तिसऱ्या आणि चौथ्या बोर्डवर अर्जुन आणि विदित यांना खेळवण्याची कॅप्टन श्रीनाथची रणनीती अचूक ठरली.

महाराष्ट्रासाठी विशेष अभिमानाची बाब म्हणजे या दोन संघात दोन खेळाडू आणि एक कर्णधार महाराष्ट्राचे आहेत​. दिव्या नागपुरची आहे, विदित नाशिकचा. आणि महिला संघाचे कर्णधार अभिजित कुंटे पुण्याचे आहेत​.

इंडिया ओपन संघाची सर्वात उल्लेखनीय बाब म्हणजे खेळाडूंचा स्वभाव. समालोचकांनी अनेकदा नमूद केल्याप्रमाणे, भारतीय खेळाडूंनी नेहमीच आपल्या भावनांवर नियंत्रण ठेवले आणि ते शेवटपर्यंत लक्ष केंद्रित करण्यास सक्षम होते, ज्यामुळे खेळाच्या महत्त्वपूर्ण क्षणांमध्ये मोठा फरक पडला. गुकेश, अर्जुन आणि विदित यांनी विविध मुलाखतींमध्ये सांगितले आहे की, योग आणि ध्यान केल्यामुळे त्यांना समतोल साधण्यास मदत झाली.

शिवाय​ संघाचे खेळाडू एकमेकांना चांगले ओळखत होते. त्यातील काही जण एकत्र मोठे झाले आणि नंतर त्यांनी एकत्र स्पर्धांमध्ये भाग घेतला. विदित आणि श्रीनाथ एकत्र खेळले आहेत, तसेच गुकेश, प्राग, हरी आणि अर्जुन देखील खेळले आहेत. त्यामुळे इंडिया ओपन संघ जेव्हा भारतासाठी खेळण्यासाठी एकत्र आला तेव्हा त्यांच्यात मैत्रीची भावना आधीपासूनच होती.

विशी आनंद यांनी ग्रँडमास्टर हा किताब पटकावला आणि तेव्हापासून भारतात बुद्धिबळ लोकप्रिय व्हायला सुरवात झाली. भारतीय बुद्धिबळाच्या इतिहासातील हा एक महत्त्वाचा क्षण होता. जसजशी आनंद यांनी स्पर्धा जिंकण्यास सुरुवात केली, तसतसे भारतीयांना या खेळात रस वाटू लागला. जेव्हा आनंद विश्वविजेते झाले आणि नंतर चार वेळा त्यांनी हे विजेतेपद यशस्वीपणे राखले, तेव्हा अनुकरण करण्यासाठी एक उत्तम मॉडेल असलेल्या सर्व तरुण आणि महत्त्वाकांक्षी बुद्धिबळपटूंसाठी ही मोठी प्रेरणा होती.

वेस्टब्रिज आनंद बुद्धिबळ अकादमीने (वाका) निहाल सरीन, प्राग, गुकेश, अर्जुन, वंतिका आणि वैशाली सारख्या युवा आणि उदयोन्मुख खेळाडूंना मदत केली. या खेळाडूंना शिष्यवृत्ती देण्यात आली आणि त्यांना विशी यांनी वैयक्तिक मार्गदर्शन केले. एवढ्या लवकर एवढ्या अभूतपूर्व निकालाची अपेक्षा खुद्द विशीसह कुणालाही नव्हती. गेली अनेक दशके विशी आनंद यांच्या अमूल्य योगदानाची परिणती आज भारतीय बुद्धिबळ स्पर्धेत झाली आहे.

मी भारतीय बुद्धिबळाच्या खूप चांगल्या आणि उज्ज्वल भविष्यासाठी उत्सुक आहे.

जीएम अभिजीत कुंटे, कर्णधार, भारतीय महिला संघ

अखेर भारताची वेळ आली.

जीएम हरिका द्रोणावल्ली

स्ट्रीमिंगच्या दिवसांपूर्वी बुद्धिबळ प्रेमी ऑनलाइन बोर्ड पाहत असत आणि तज्ञ सोशल मीडियावर या खेळाबद्दल भाष्य करत असत. वेगवान कनेक्शन आणि स्ट्रीमिंगमुळे बुद्धिबळ खेळाचे प्रसारण अधिक सोपे झाले आहे. बुद्धिबळ प्रेमींसाठी बुद्धिबळ स्पर्धा पाहण्यासाठी युट्युब हे एक प्रमुख केंद्र म्हणून उदयास आले आहे. सिंगापूरमध्ये डिंग लिरेन आणि डी. गुकेश यांच्यात होणाऱ्या आगामी जागतिक बुद्धिबळ अजिंक्यपद सामन्याचे टायटल स्पॉन्सरही गुगल आहे. विविध आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ स्पर्धांचे प्रायोजकत्व आणि बुद्धिबळ हा खेळ लोकप्रिय होण्यास मदत करणाऱ्या टाटा स्टील आणि टेक महिंद्रा यांचाही सन्माननीय उल्लेख करावा लागेल​.

बुद्धिबळ ऑलिम्पियाडसाठी फिडेच्या अधिकृत यूट्यूब चॅनेलवर जीएम पीटर स्विडलर, जीएम क्रिस्टियन किरिला आणि डब्ल्यूजीएम अनास्तासिया कार्लोविच यांनी उत्तम समालोचन केले. पीटरच्या कॉमेंट्रीचा मी खूप मोठा पंखा आहे. सर्वोच्च स्तरावर​ बुद्धिबळ अनेक वर्षे बुद्धिबळ खेळल्यानंतर, त्याच्याकडे अनुभव, किस्से आणि बुद्धिबळाचा इतिहास सामायिक करण्यासाठी भरपूर आहे ज्यामुळे बोर्डवर काहीही घडत नसताना समालोचन मनोरंजक बनते. पीटर प्रागला कोचिंग देखील देत आहे आणि क्रिकेटचा मोठा चाहता आहे. आतली बातमी अशी की प्राग पीटरला चेन्नई सुपर किंग्जचा (सीएसके) पंखा बनवण्याचा प्रयत्न करत आहे. 😀

भारतात बुद्धिबळ पूर्वीपेक्षा अधिक लोकप्रिय आहे. भारतातील बुद्धिबळाचा हा सुवर्णकाळ आहे. चेसबेस इंडिया हे भारतातील सर्वात लोकप्रिय यूट्यूब बुद्धिबळ चॅनेल आहे. आयएम सागर शहा आणि डब्ल्यूआयएम अमृता मोकल यांनी स्थापन केलेल्या या संस्थेने बुद्धिबळ ऑलिम्पियाडचे सखोल कव्हरेज, खेळाडूंच्या मुलाखती आणि विश्लेषण केले. या ठिकाणी त्यांचे स्वतंत्र मीडिया बूथ होते जेथे भारतीय खेळाडू बर् याचदा भेट द्यायचे आणि तणावपुर्ण सामने खेळून आल्यावर गप्पागोष्टी करायचे.

मी हे लिहीत असताना भारतीय क्रिकेट संघाने बांगलादेशविरुद्धचा पहिला कसोटी सामना एक दिवस शिल्लक असताना २८० धावांनी जिंकला आहे. बांगलादेशचा संघ पाकिस्तानला २-० ने पराभूत करून उत्तम फॉर्मात होता. अश्विन भाई जबरदस्त फॉर्ममध्ये होता आणि त्याने शतक झळकावले आणि घरच्या प्रेक्षकांसमोर पाच गडी बाद केले. चेपॉकमध्ये जिंकणे नेहमीच विशेष असते. अप्रतिम कामगिरी, टीम इंडिया!

भारतीय संघ जिंकत असलेला पाहणे याहून चांगली गोष्ट नाही. 😎


जीएम हिकारु यांचे उद्गार त्यांच्या पॉडकास्ट @gmhikaru मधील आहेत. जीएम क्रिस्टियन किरिला यांनी फिडे समालोचनादरम्यान आयएम मिओड्राग पेरुनोविच यांच्या उद्गाराचा उल्लेख केला. उर्वरित उद्गार खेळाडूंच्या फिडे मुलाखतीतील आहेत.

Categories
बुद्धिबळ

इतना सन्नाटा क्यूं है भाई? कोई चेकमेट हुआ क्या?

नेदरलॅंडच्या वेक आन झीमध्ये ‘टाटा स्टील चेस’ स्पर्धा गेल्या महिनाभर चालू होती. यात भारताचे दोन खेळाडू असूनही स्पर्धेबद्दल फारशी उत्सुकता कुठे दिसली नाही. विश्वविजेतेपद मिळाल्यापासून आनंदचा परफॉर्मन्स हवा तसा होत नव्हता. स्पेनच्या स्पर्धेत आणि नंतर मागच्या महिन्यात लंडनमध्ये त्याला सूर सापडत नव्हता. एकदा तो कार्लसनकडून हरलाही, आणि बाकी सगळे डाव बरोबरीत. नेदरलॅंडमध्ये पहिल्या दोन डावात नाकामुरा आणि गिरी या दोघांशी बरोबरी झाली. तिसरा डाव मात्र तो जिंकला आणि तो ही इटालियन खेळाडू कारूआनाबरोबर. कारूआना सध्याच्या पहिल्या पाचात आहे, इलो रेटिंग – २७८१. तरीही विश्लेषक सगळं श्रेय आनंदला द्यायला तयार नव्हते कारण कारूआनाला वेळ कमी पडला आणि त्यामुळे दबावाखाली येऊन त्याने चूक केली.

चौथा डाव होता आर्मेनियाच्या लेव्हॉन अरोनियनबरोबर. अरोनियन आणि आनंदची ‘पुरानी दुश्मनी’ आहे. आतापर्यंतच्या खेळल्या गेलेल्या डावांमध्ये अरोनियनचं पारडं जड आहे. स्पर्धेच्या काळात अरोनियनचं इलो रेटींग २८०२ होतं – जागतिक क्रमवारीत तिसरा क्रमांक. त्याच्या पुढे फक्त क्रामनिक (२८०७) आणि कार्लसन (२८६२) होते. साहजिकच हा डाव ‘तगडी टक्कर’ होणार हे उघड होतं. या डावात आनंदनं अरोनियनचं जे काही केलं त्याला तमिळमध्ये ‘इल्लवे सामिळवेरान’ आणि प्राकृत भाषेत ‘वाट लावणे’ असं म्हणतात. हा डाव या वर्षातील आणि बहुधा या दशकातील सर्वोत्कृष्ट डावांमध्ये गणला जावा. कार्लसन या डावाला ‘माइंड ब्लोइंग’ म्हणाला. कास्पारोव्ह आणि जुडित पोलगर यांनीही आनंदची तोंडभरून स्तुती केली. आनंद-अरोनियन खेळत असताना इथे काहीतरी अद्भुत घडतंय याचा सुगावा लागल्यावर बाकीचे सगळे खेळाडू त्यांचे डाव सोडून इकडे गर्दी करत होते.

असं काय अद्भुत होतं या डावात? आनंदला विचारलं तर तो कदाचित होम्ससारखं म्हणेल – ‘अब्जर्व्ह ऍंड लर्न.’

डाव सुरू झाला ‘क्वीन्स गॅम्बिट, सेमी स्लाव्ह मेरान वेरिएशन’नं. ही पद्धत वापरून आनंदनं २००८ मध्ये विश्वविजेतेपदाच्या स्पर्धेत क्रामनिकविरूद्ध दोन विजय मिळवले होते तर याच पद्धतीने गेल्या विश्वविजेतेपद स्पर्धेमध्ये गेलफांडने आनंदला हरवलं होतं. अरोनियनकडे पांढरे मोहरे होते. सुरुवातीच्या खेळ्या अशा झाल्या.

१. डी४ डी५ २. सी४ सी६. ३. घो एफ३ घो एफ६ ४. घो सी३ ई६. ५. ई३ घो बीडी७ ६. उं डी३ डी x सी४ ७. उं x सी४ बी५ ८. उं डी३ उं डी ६ ९. O-O O-O
१०. व सी २ उं बी ७ ११. ए ३ ह सी ८ ११ खेळ्यांनंतर परिस्थिती अशी होती.

इथे पांढऱ्याचा प्रयत्न पटाच्या मध्यभागावर ताबा मिळवण्याचा असतो तर काळा उं बी७ मध्ये आणून एच १ ते ए ८ या तिरप्या पट्टीवर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करतो. यासाठी सी ६ चे प्यादे लवकरात लवकर पुढे ढकलण्याची आवश्यकता असते. जर पांढरा याला अटकाव करू शकला तर मात्र काळ्याचा उंट निष्कारण अडकून पडतो. यासाठी पांढऱ्याने वजीर सी २ मध्ये आणून सी पट्टीवर आणखी दबाव टाकण्याचा प्रयत्न केला तर काळ्याने लगोलग हत्ती सी ८ घरात आणून त्याला प्रत्युत्तर दिले. सी २ मधील एच ७ घरावर नेम धरून वजीर काळ्याच्या किल्ल्याला खिंडार पाडण्यातही उपयोगी पडू शकतो. काही किरकोळ फरक वगळता ही स्थिती आतापर्यंत शेकडो डावांमध्ये आलेली आहे.

१२. घो जी ५ एच ७ घरावर हल्ला करण्यासाठी अरोनियन मोर्चेबांधणी करतो आहे. स्लाव्ह मेरानमध्ये घो जी ५ ही खेळी नवीन आहे. काळ्याच्या डी ६ वरील उंटाचे लक्ष्य एच २ वरचे प्यादे आहे. याला हा घोडा एफ ३ घरातून संरक्षण देत होता. घोडा जी ५ मध्ये गेल्यामुळे हे संरक्षण नष्ट झाले आहे.

१२… सी ५ आनंदने बी ७ घरातील उंट मोकळा करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

१३. घो x एच ७ घो जी ४. अरोनियनने हल्ला केला पण आनंद बचाव करण्याऐवजी उलटा हल्ला करतो आहे. एच २ चे प्यादे धोक्यात आहे.

१४. एफ ४ सी x डी ४. अरोनियनने धोका ओळखून आनंदच्या हल्ल्याला थोडा पायबंद घालण्याचा प्रयत्न केला. प्यादे डी ६ च्या उंटाचा रोख थोपवण्यासाठी एफ ४ मध्ये प्यादे आणले. आनंद अजूनही त्याच्या हत्तीला वाचवण्याचा कोणताही प्रयत्न करत नाही आहे.

१५. ई x डी ४ उं बी ५!!!

आनंदची ही खेळी बघितल्यावर टॉम आणी जेरीच्या कार्टूनमध्ये समोर काहीतरी अघटित घडले की टॉमची डोळे विस्फारून दोन क्षण बुबुळे बाहेर येतात तसे अरोनियनचे झाले. फक्त अरोनियनच नाही तर जगभर सर्व प्रेक्षकांचा आ वासला. उं बी ५!? आनंदचा हत्ती बळी जातो आहे त्याला वाचवण्याचा प्रयत्न न करता तो उंटाचा बळी देतो आहे? जय पांढऱ्याने उंट घेतला तर वजीर डी पट्टीत येण्याचा धोका आहे.

१६. उं इ २ घो डीई ५!!! आनंदचं चाललंय काय? उंट घेतला नाही तर नंतर घोड्याचंही बलिदान? आतापर्यंत अरोनियनची अवस्था विश्वरूपदर्शन झालेल्या अर्जुनासारखी झाली होती. समजा घोडा घेतला तर – १७. एफ x ई ५ व x डी ४ शह १८. रा एच १ व जी १ शह १९. ह x जी १ घो एफ २ शह आणि मात.

१७. उं x जी ४ उं x डी ४ शह १८ रा एच १ घो x जी ४ १९. घो x एफ ८ अखेर हत्ती घेतला. १९… एफ ५

आता आनंद वजीर एच ५ पट्टीत आणून – सुलतानढवा – शेवटची चढाई करू शकतो. पण एक धोका आहे. पांढरा वजीर एच ७ मध्ये येऊ शकतो. त्याला थांबवण्यासाठी आनंदने एफ ५ ही सुरेख खेळी केली.

२०. घो जी ६ व एफ ६ २१. एच ३ व x जी ६ २२. व ई २ व एच ५ २३. व डी ३ उं ई ३ अरोनियनने राजीनामा दिला.

शेवटच्या खेळीत अरोनियनने वजीर डी ३ मध्ये आणून एच ३ चे प्यादे वाचवण्याचा निष्फळ प्रयत्न केला पण लगेच आनंदने उं ई ३ मध्ये आणून त्यात खोडा घातला. आनंदच्या दोन उंटांचा प्रखर हल्ला, वजीराची दहशत आणि घोडा इतक्या आक्रमणाला उत्तर देण्यासाठी अरोनियनकडे काहीही उपाय नाही. त्याचा एक उंट तर अडकूनच पडला आहे आणि घोड्यावर अजून खोगीरसुद्धा घातलेलं नाही. वजीर आणि हत्ती निष्प्रभ आहेत. आता काही केले तरी मात अटळ आहे.

‘गॉडफादर’ बघितल्यावर किंवा मुराकामीचं ‘विंड अप बर्ड क्रॉनिकल’ वाचल्यावर जी अनुभूती येते तोच अनुभव बॉबी फिशर, कापाब्लांका अशा बाप लोकांचे अजरामर डाव बघितल्यावर येतो. असे डाव एखाद्या सुंदर कलाकृतीसारखे असतात. आणि आता, या क्षणाला आपल्यासमोर एक ऐतिहासिक डाव खेळला जातोय हा अनुभव निव्वळ रोमांचकारी असतो. हॅट्स ऑफ टू विश्वनाथन आनंद!

Categories
बुद्धिबळ

देवा हो देवा, आनंद देवा

प्रत्येक गोष्टीचे फायदे आणि तोटे असतात, लोकशाहीचेही आहेत. उत्तर कोरियात सर्व पुरुषांनी किम जोंगसारखा हेअरकट करावा असं फर्मान निघालं आहे. भारतात हे शक्य नाही. लोकशाहीत प्रत्येकाला आपलं मत व्यक्त करण्याचं स्वातंत्र्य असतं. ही अर्थातच चांगली गोष्ट आहे पण याचा तोटा हा की प्रत्येकाला कोणत्याही विषयावरचं आपलं मत सर्वश्रेष्ठ वाटायला लागतं. राजकारणापासून क्रिकेटपर्यंत सर्व विषयांवर सर्वांची ठाम मतं असतात. लोकशाहीत प्रत्येकाचं मत महत्त्वाचं असतं पण कोणत्याही विषयावरच्या प्रत्येकाच्या मताला सारखीच किंमत असते असं नाही. याचं उत्तम उदाहरण क्रिकेटमध्ये बघायला मिळतं. जन्मभरात बॅट हातात धरली नसेल तरीही सचिनचा स्ट्रेट ड्राइव्ह कुठे चुकतो किंवा आता फिल्डिंग कशी लावायला हवी होती हे सांगायला लोक तत्पर असतात. आणि याचा बचाव करण्यासाठी एक नेहमीचं वाक्य तयार असतं, ‘आम्लेट कसं झालं आहे हे बघायला अंडं घालायची गरज पडत नाही. ‘ अशी वाक्यं बहुतेक वेळा मिठाबरोबर घेतलेली चांगली असतात.

हे सर्व लिहिण्याचा कारण म्हणजे मागच्या वर्षी चेन्नई इथे झालेल्या बुद्धिबळ विश्वविजेतेपद स्पर्धेनंतर नेहमीप्रमाणे आम आदमीपासून ते कास्पारोव्हसारख्या ग्रॅंडमास्टरपर्यंत सर्वांनी आपापली मतं व्यक्त केली. यात बहुतेक लोकांच मत होतं की आनंदची सद्दी संपली आहे, त्यानं निवृत्त व्हायला हवं. (‘आनंद खेळतोय अजून? रिटायर हो म्हणावं’ – इति जन्मात एकही डाव न खेळलेले एक स्वयंभू ‘एक्सपर्ट’. ) यामागे मुख्य कारण हे की विश्वचषक स्पर्धा आणि त्याआधीच्या अनेक स्पर्धांमध्ये आनंदचा खेळ बेतास बात ते निराशाजनक यातच अडकलेला होता. विश्वचषक स्पर्धेत पहिल्या चार डावात त्याने कार्लसनला उत्तम लढत दिली पण पाचव्या डावात हरल्यानंतर तो जवळजवळ कोलमडलाच. नंतर सहज टाळता येण्यासारख्या चुकांमुळे स्पर्धा त्याच्या हातातून गेली. या चुकांमागे मानसिक दबावाचा प्रभाव ठळकपणे जाणवत होता. इतक्या वाईटरीत्या हरल्यानंतर कोणताही खेळाडू परत येऊ शकेल यावर विश्वास बसणं कठीणच. विश्वचषक स्पर्धेनंतर जानेवारीत झुरिक चेस चॅलेंज स्पर्धेत आनंदनं भाग घेतला. या स्पर्धेचं वैशिष्ट्य असं की यात इतर महारथींबरोबरच कार्लसनही होता. विश्वविजेतेपदानंतर हे दोघे पहिल्यांदाच भेटत होते. त्यांचा डाव बरोबरीत सुटला पण एकुणात आनंदचा खेळ अत्यंत निराशाजनक झाला. स्पर्धेत त्याला अगदी तळाचं पाचवं स्थान मिळालं. दरवर्षी होणाऱ्या विश्वचषक स्पर्धेत विजेत्याचा मुकाबला कोण करणार हे मार्च महिन्यात होणाऱ्या कॅंडिडेट्स स्पर्धेवरून ठरवलं जातं. या वर्षी आनंद स्पर्धेत भाग घेणार की नाही इथपासून सुरुवात होती. अखेर त्यानं भाग घ्यायचा निर्णय जाहीर केला. (नाकामुराकडून हरल्यानंतर व्ह्लादिमिर क्रामनिक निराश झाला होता. मग विशी त्याला डिनरला घेऊन गेला. तिथे क्रामनिकने विशीला कॅंडिडेट्समध्ये भाग घ्यायला राजी केलं. दोघे प्रतिस्पर्धी असूनही त्यांची गाढ मैत्री आहे. )

पुढे जे काय झालं ते कोणत्याही लोकप्रिय बॉलीवूड/हॉलीवूड चित्रपटात शोभून दिसलं असतं. आनंदचा पहिलाच सामना होता जागतिक क्रमवारीत नंबर दोनच्या स्थानावर असलेल्या आर्मेनियाच्या लेव्हॉन अरोनियनशी. अरोनियन ही स्पर्धा जिंकण्यासाठी फेवरिट होता. खुद्द कार्लसननेच त्याला फक्त अरोनियनपासून धोका आहे असं मत व्यक्त केलं होतं. या डावात आनंदचं जे रूप समोर आलं ते सगळ्या जगाला आश्चर्यचकित करणारं होतं. गेली एक-दोन वर्षे सारखा बचावात्मक खेळणारा, नेहमी बरोबरी करणारा आनंद कुठल्या कुठे गायब झाला होता. उपमा ठोकळेबाज आहे पण राखेतून फिनिक्स पक्षी जन्माला यावा तसं हे त्याचं नवं रूप होतं. प्रत्येक खेळी अचूक, अरोनियनला प्रतिवाद करायला कुठेही जागा नाही. अरोनियनचं सध्याचं इलो रेटींग २८२०-२५ च्या आसपास आहे. नंबर दोनच्या खेळाडूला पूर्णपणे निष्प्रभ करणं ही सोपी गोष्ट नाही. मागे ‘वेक आन झी’ मध्ये झालेल्या स्पर्धेत आनंदने याच अरोनियनचा कोथळा बाहेर काढला होता. या वेळचा डाव तितका प्रेक्षणीय नसला तरी प्रत्येक खेळीवर आनंदचं पूर्ण नियंत्रण दाखविणारा होता. पहिल्याच डावात अरोनियन आनंदकडून हरला.

सगळे आश्चर्यचकित झाले पण ‘पहिला डाव देवाला’, अरोनियनला अजून फॉर्म सापडला नाही वगैरे कारणं दिली गेली. आनंदचा विजय ‘फ्लूक’ असावा अशी शंकाही व्यक्त केली गेली. पुढच्या डावांमध्ये आनंदने त्याचं नवं रूप कायम ठेवलं. अनेक जुन्या-जाणत्या लोकांना त्याच्या खेळात पूर्वीच्या विशीची झलक दिसली. नंतर टोपालोव्ह आणि मेमेद्यारॉव्ह यांच्या विरुद्ध आनंद विजयी झाला तर इतर डाव बरोबरीत सुटले. परत अरोनियनशी सामना झाला तेव्हा बिचारा अरोनियन इतका हबकला होता की त्याने पांढऱ्याकडून खेळताना १. सी ४ सी ६ २. घो एफ ३ डी ५ ३. व बी ३ डी ४ अश्या खेळ्या केल्या. साधारणपणे या दर्जाच्या स्पर्धांमध्ये अशी ओपनिंग फार क्वचित बघायला मिळते. अरोनियनचा एकमेव हेतू नेहमीच्या सर्व ओपनिंग टाळून लवकरात लवकर बरोबरी साधणे हाच होता आणि त्यात तो यशस्वी झाला. आतापर्यंत स्पर्धेत आनंद एकमेव अपराजित खेळाडू आहे. आणखी एक फेरी बाकी आहे. एक फेरी बाकी असतानाच आनंदने काल या स्पर्धेत विजय मिळवून कार्लसनशी आपला सामना पक्का केला.

आनंदचं या स्पर्धेतील रूप निश्चितच सुखावणारं आहे. जगातील सर्वोत्कृष्ट खेळाडूंबरोबर खेळताना संतुलित, अचूक खेळ सातत्याने करणं सोपं नाही, विशेषत: स्पर्धेच्या शेवटी क्रामनिक आणि अरोनियनसारखे खेळाडू दबावाखाली येऊन चुका करत असताना. बदक जेव्हा पाण्यावर नुसतं आरामात तरंगताना दिसतं तेव्हा पाण्याखाली पाहिलं तर त्याचे पाय अथक परिश्रम करताना दिसतात. आनंदच्या या खेळामागे जी अपार मेहनत आहे ती क्वचितच लक्षात घेतली जाते. शिवाय आनंदचा स्वभावही याला थोडाफार कारणीभूत आहे. कार्लसन किंवा कास्पारोव्हप्रमाणे वल्गना करणं त्याच्या स्वभावात नाही. (नुकतंच कार्लसनने ‘क्रामनिक जे खेळतो त्यात बरंच ‘नॉन्सेन्स’ असतं’ वगैरे मुक्ताफळं उधळली. ) तोंडाची वाफ न दवडता जे काय सांगायचं ते तो कृतीमधून सांगतो. गेले चार महीने त्याच्यावर जी अतोनात टीका झाली तिच्याकडे लक्ष न देता आपल्या ध्येयाचा पाठपुरावा करत राहणे त्याला कसं जमलं त्यालाच ठाऊक. विश्वचषक स्पर्धेत काय होईल याचं भविष्य वर्तवणं अशक्य आहे. तरीही शॉर्टसारखे खेळाडू कॅडिडेट्स सुरू व्हायच्या आधीच आनंद आता परत कधीही विश्चविजेता होणं शक्य नाही असा निर्वाळा देऊन मोकळे होतात. खुद्द शॉर्टला कोलकात्यामध्ये २५०० रेटिंगच्या खेळाडूंशी बरोबरी करतानाही तोंडाला फेस येतो ही गोष्ट वेगळी.

यावेळचा आनंद आधीपेक्षा वेगळा आहे. मागच्या स्पर्धेत ज्या चुका झाल्या त्या सुधारायला त्याला भरपूर वेळ आहे. यावेळी पीटर लेकोचं साहाय्य तो कदाचित घेणार नाही, पण कुणाचंही घेतलं तरी ते जाहीर मात्र नक्की करणार नाही. मागच्या वेळेस ती एक मोठी चूक होती. वाघाशी सामना अवघड असतोच पण जखमी, चवताळलेल्या वाघाशी सामना त्याहूनही अवघड. ‘टायगर ऑफ मद्रास’ यावेळी काय करतो बघूयात.

Categories
बुद्धिबळ

आनंदी आनंद गडे

गेला महिनाभर जागतिक बुद्धीबळस्पर्धेमध्ये भारताचा विश्वनाथन आनंद आणि इस्त्राइलचा बोरिस गेलफांड यांच्यात विश्वविजेतेपदासाठी अटीतटीचे सामने सुरू होते. एका बंद खोलीत दोन लोक तीन तास डोक्याला हात लावून गप्प बसून राहणार. साहजिकच वृत्तपत्रांच्या दृष्टीने या लढतीची ‘न्यूज व्हॅल्यू’ फारच कमी होती, तिला पाचव्या-सहाव्या पानावरच्या एखाद्या कोपर्‍यात जागा मिळत होती. मूठभर खंदे बुद्धीबळ चाहते मात्र या लढतींकडे डोळे लावून बसले होते. याआधी आनंदने २००८ आणि २०१० मध्ये अनुक्रमे क्रामनिक आणि टोपोलोव्हला हरवून विश्वविजेतेपद मिळवलं आणि राखलं होतं.

बुद्धीबळ हे नाव चेस पेक्षा अधिक समर्पक आहे. अर्थात इथे प्रश्न फक्त बुद्धीचा नसतो. अशक्य कोटीतील मानसिक ताणाखाली कोण जास्त वेळ टिकून राहतो यावरही बरंच अवलंबून असतं. बुद्धीबळामध्ये कला आणि शास्त्र यांचा सुरेख संगम बघायला मिळतो. बुद्धिबळाच्या कोणत्याही डावात तीन भाग असतात. ओपनिंग, मिडल गेम आणि एंड गेम. अशा अत्युच्च पातळीवरील खेळांमध्ये सुरवातीच्या खेळ्या आणि या खेळ्यांचे वेगवेगळे उपप्रकार ठरलेले असतात. यांना स्टॅंडर्ड ओपनिंग्ज म्हणतात. उदा. सिसिलियन डिफेन्स किंवा किंग्ज इंडियन डिफेन्स इ. पांढर्‍याने पहिली खेळी केली की तिला कसे उत्तर द्यायचे हे काळा या स्टॅंडर्ड ओपनिंग्जमधून ठरवतो.

यावरून एखाद्याला वाटेल की सुरूवातीच्या खेळ्या ठरलेल्याच आहेत तर मग त्यात मजा काय राहीली? परिस्थिती एकदम उलटी आहे. अगदी पहिल्या खेळीवरूनही कसलेले खेळाडू बरेच अंदाज बांधू शकतात. उदा. पांढर्‍याने प्यादे डी चार घरात सरकवून सुरूवात केली तर तो विजयासाठी प्रयत्न करणार आहे हे स्पष्ट होते. याउलट त्याने घोडा एफ ३ घरात देऊन सुरूवात केली तर त्याला कोणताही धोका न पत्करता बरोबरीची अपेक्षा आहे असे मानले जाते. या सगळ्या ओपनिंग्ज आणि त्यांचे शेकडो उपप्रकार हे खेळाडू कोळून प्यालेले असतात. त्यामुळे कोणती ओपनिंग खेळली जात आहे हे एकदा निश्चित झालं की खेळ्या झटपट होतात. मग काळा किंवा पांढरा कुणीतरी पुस्तकात दिलेल्या खेळीपेक्षा वेगळी (आणि कधीकधी अत्यंत दुर्मिळ अशी) खेळी – नॉव्हेल्टी – करतात. इथे खरा डाव सुरू होतो. आतापर्यंत बहुधा खेळ मिडल गेममध्ये आलेला असतो. अर्थात कधीकधी पहिल्या पाच-दहा खेळ्यांमध्येच नॉव्हेल्टी दिसते. उदा. आनंदने बाराव्या डाव्यात सहावी खेळी करताना बी ३ घरात प्यादे सरकवून बोरिसला बराच वेळ गुंतवून ठेवले होते. अर्थात बोरिसनेही याचे अचूक उत्तर दिले.

जागतिक स्पर्धेसाठी हे खेळाडू जेव्हा तयारी करतात तेव्हा कोणती ओपनिंग वापरायची आणि कोणती नाही यावर बराच वेळ विचार केला जातो. यासाठी सहाय्यक म्हणून दोघांकडेही कसलेल्या ग्रॅंडमास्टरांची टीम असते. यांना ‘सेकंड्स’ म्हणतात. सेकंड्स म्हणून आपला प्रतिस्पर्धी कुणाची मदत घेतो आहे याकडेही दोघांचे बारीक लक्ष असते कारण बरेचदा सेकंड्सने त्यांच्या कारकीर्दीत खेळलेल्या डावांचाही उपयोग केला जातो. याहूनही महत्वाचे म्हणजे या खेळाडूंना पडद्यामागून काही लोक मदत करत असतात. यांची नावे स्पर्धा संपल्याशिवाय समोर येत नाहीत. २०१० च्या टोपोलोव्हविरूद्धच्या सामन्यांसाठी आनंदला माजी विश्वविजेते कास्पारोव्ह आणि क्रामनिक यांनी मदत केल्याचे नंतर समोर आले तर यावेळी फिडे रेटींगप्रमाणे पहिल्या क्रमांकावर असलेला मॅग्नस कार्लसन त्याचा ‘पडद्यामागचा सेकंड’ असल्याची चर्चा जोरात आहे. प्रत्येक खेळाडू प्रतिस्पर्ध्याला किती आणि कसा चकित करू शकतो हे त्याच्या टीमच्या प्रिपरेशनवर अवलंबून असते. मिडल आणि एंड गेममध्ये खेळाडूंची कसोटी लागते कारण इथे टीमसोबत केलेली तयारी फारशी कामी येत नाही. प्रत्येक डाव वेगळा असतो.

यावेळच्या बारा डावांमध्ये सुरूवातीचे डाव सावधपणे एकमेकांचा अंदाज घेण्यात गेले. सुरूवातीला गेलफांडने काही डावांमध्ये आनंदला बुचकळ्यात पाडले होते. एकदा तर आनंद वेळेमध्ये मागेही होता. सातव्या गेममध्ये आनंदने काळ्या मोहर्‍यांकडून खेळताना निर्णायक खेळण्याचा प्रयत्न केला पण तो त्याच्या अंगाशी आला. गेलफांडने स्पर्धेतील पहिला विजय नोंदवला. पण दुसर्‍याच दिवशी आनंदने केवळ १७ खेळ्यांमध्ये विजय नोंदवून याची सव्याज परतफेड केली. आनंदने जो कट रचला होता तो इतका कुशल होता की गेलफांडच्या तर लक्षात आलाच नाही पण समालोचकांच्याही यावर दांड्या उडाल्या. शेवटच्या खेळीपर्यंत काळा वजीर अडचणीत येतो आहे याचा कुणाला पत्ताही लागला नाही. बाराव्या डावात आनंदला वेळेचा भरपूर फायदा असूनही त्याने बरोबरीचा प्रस्ताव का मांडला हे समालोचक क्रामनिकलाही कोड्यात टाकणारे होते.

सहाव्या डावात समालोचक म्हणून कास्पारोव्हने केलेल्या काही कमेंट्स बर्‍याच लोकांना आवडल्या नाहीत. हल्लीच्या जागतिक स्पर्धा उत्कृष्ट खेळाडूंमध्ये खेळल्या जात नाहीत हा त्याचा टोमणा गेलफांडला उद्देशून होता कारण गेलफांडचं रेटींग कमी आहे. हल्ली आनंद पूर्वीसारखा खेळत नाही असंही तो म्हटला. यात तथ्य असावे कारण या स्पर्धेमध्ये बरेचदा संधी असूनही आनंदने पूर्वीसारखा आक्रमक खेळ केला नाही. (कास्पारोव्हच्या टिप्पणीनंतरचे दोन्ही डाव निर्णायक झाले हा योगायोग रोचक आहे.) कास्पारोव्हकडे बघताना मला बरेचदा व्हिव्ह रिचर्ड्स आठवतो. दोघांमध्येही ऍरोगन्स ठासून भरलेला आहे पण याच्या मुळाशी त्यांच्याकडे असलेल्या असामान्य प्रतिभेवर असलेला विश्वास आहे. (कास्पारोव्हचा आयक्यू आहे १९०!.) मुद्दाम हीन लेखण्याचा हेतू यात असेल असे वाटत नाही. शिवाय कास्पारोव्हने ज्या कठीण परिस्थितीमध्ये विश्वविजेतेपद मिळवले त्याच्या तुलनेत या स्पर्धा त्याला फारच सोप्या वाटत असणार.

बारा डावांमध्ये बरोबरी झाल्यानंतर प्रत्येकी २५ मिनिटांचे चार टाय ब्रेकर सामने खेळण्यात आले. यातील दुसर्‍या डावात आनंदने अखेर गेलफांडला नमवण्यात यश मिळवले. बाकीचे सामने बरोबरीत सुटले असले तरी गेलफांडने आनंदला सहजासहजी जिंकू दिले नाही. बरेचदा त्याचे पारडेही जड होते. टाय-ब्रेकरमध्ये गेलफांडची मुख्य अडचण वेळेची होती. आनंद जलद खेळण्यात वाकबगार आहे, गेलफांडला त्या गतीने खेळणे अशक्य झाले आणि तेच त्याच्या पराभवाचे मुख्य कारण ठरले. तरीही या संपूर्ण स्पर्धेमध्ये आनंदचा खेळ थोडा दबावाखाली असल्यासारखा वाटला. हे तात्पुरते आहे किंवा कसे ते यथावकाश कळेलच.

परकायाप्रवेश शक्य असता तर मला या खेळाडूंच्या शरीरात जावून त्यांना बुद्धीबळाचा पट कसा दिसतो हे बघायला आवडलं असतं. प्रत्येक खेळीनंतर होणार्‍या आठ ते दहा खेळ्या ते सहज बघू शकतात. शिवाय समोर पट नसेल तरी यात फारसा फरक पडत नाही कारण आख्खा पट प्रत्येक सोंगटीसहीत त्यांना लख्ख दिसत असतो आणि खेळले गेलेले हजारो डावही त्यांच्या लक्षात असतात.

शेरलॉक होम्सच्या यशाचं एक मुख्य कारण होतं त्याची प्रखर बुद्धीमत्ता. खर्‍या आयुष्यात अशाच बुद्धीमत्तेचे काही आविष्कार या चौसष्ट घरांच्या मैदानावर बघायला मिळतात. आनंद जिंकला याचा ‘आनंद’ अर्थातच आहेच, पण गेलफांडनेही त्याला साजेशी टक्कर दिली याबद्दल त्याचेही हार्दिक अभिनंदन.

——–

१. एक कसलेला आणि एक नवशिका खेळाडू असा डाव असेल आणि नवशिक्याचे फंडे पक्के नसतील तर त्याची कशी अमानुष कत्तल होऊ शकते याचे एक उदाहरण कास्पारोव्ह आणि फेडोरोव्ह यांच्या डावात दिसतं. (डाव दिसत नसेल तर PGN viewer – pgn4web(Javascript) ला सेट करावा.) फेडोरोव्हने कसलाही विचार न करता केलेल्या आक्रमणाकडे कास्पारोव्ह तुच्छतेने दुर्लक्ष केले आहे, एखाद्या लहान मुलाच्या चापट्या असाव्यात त्याप्रमाणे. या डावाबद्दल कास्पारोव्ह म्हणतो, “If what he played against me had a name, it might be called the ‘Kitchen Sink Attack.'”

२. कास्पारोव्हला कार्पोव्ह आणि तत्कालीन रशियन सत्ताधारी दोघांचाही सामना करावा लागला. १९८४ च्या जागतिक स्पर्धेमध्ये तब्बल ४८ डाव खेळल्यानंतर (४० बरोबरी, पाच विजय, तीन पराभव) कार्पोव्ह हरतो आहे असे दिसल्याबरोबर प्रचंड ताणामुळे दोन्ही खेळाडूंचे मानसिक आरोग्य धोक्यात आहे असे कारण देत फिडेने स्पर्धा रद्द केली. हा निर्णय दोघांनाही मान्य नव्हता पण यामुळे विजेतेपद कार्पोव्हकडेच राहीले. यानंतर फिडेने स्पर्धेचे नियम बदलले. याखेरीज स्पर्धांमधील वातावरण जवळजवळ युद्धासारखेच होते. मारक्या म्हशींप्रमाणे एकमेकांकडे टक लावून बघणे, उशिरा येणे असे अनेक प्रकार केले जात असत. त्या मानाने गेलफांड आणि आनंद स्पर्धा चालू असतानाही एकमेकांकडे फारसे बघत नाहीत आणि दोघेही एकमेकांचा आदर करतात. तुलनाच करायची झाली तर कार्पोव्ह-कास्पारोव्ह म्हणजे भिकू म्हात्रे आणि गुरू नारायण यांची मांडवली आहे तर आनंद-गेलफांड म्हणजे चिदंबरम आणि जेटली यांची लोकसभेतील वादावादी आहे.