३ ऑक्टोबर २०२४ रोजी केंद्रीय मंत्री मा. श्री अश्विनी वैष्णव जी यांनी पाच भाषांना अभिजात दर्जा जाहीर केला. यात मराठीचा समावेश होता. पंतप्रधान मा. श्री. नरेंद्र मोदी जी यांच्या दूरदर्शी नेतृत्वाखाली घेतला गेलेला हा निर्णय सर्व मराठी भाषकांसाठी अत्यंत आनंदाची गोष्ट आहे. या संदर्भात मुख्यमंत्री मा. श्री. एकनाथ शिंदे जी, उपमुख्यमंत्री मा. श्री. देवेंद्र फडणवीस जी, उपमुख्यमंत्री मा. श्री. अजितदादा पवार जी यांच्या नेतृत्वाखाली महाराष्ट्र राज्य सरकारने केलेल्या प्रयत्नांचा मोठा वाटा आहे. तसेच गेली दहा वर्षे या संदर्भात अनेक साहित्यिक, अभ्यासक आणि इतर मान्यवर व्यक्तींनी यासाठी योगदान दिले आहे. या सर्वांच्या प्रयत्नांना आज यश आले आहे.
भाषेच्या संदर्भात मोदीजींच्या सरकारने अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेतले आहेत. मातृभाषेतून विज्ञान विषयांचे शिक्षण देणे, कोर्टाच्या निकालांमध्ये महत्त्वाचे भाग मातृभाषेत अनुवादित करणे इ. मराठीला अभिजात दर्जा मिळणे ही या संदर्भात एक महत्त्वाची पायरी आहे. आता सर्व विद्यालयांमध्ये मराठीचा अभ्यास सुरू होईल. मराठीच्या विकासासाठी मिळणाऱ्या निधीचा उपयोग मराठीच्या विकासासाठी केला जाईल. मराठी भाषेतील उत्तम साहित्यकृती इतर भाषांमध्ये अनुवादित करता येतील.
या संदर्भात एका मुद्द्याकडे लक्ष वेधावेसे वाटते. हा मुद्दा या संदर्भात जितके लेख वाचले त्यामध्ये कुठेही आलेला नाही.
साधारण २००७-८ साली देवनागरी टायपिंग लोकप्रिय व्हायला लागलं. त्यानंतर अनेक हौशी लेखकांनी ब्लॉग लिहायला सुरूवात केली. दुर्दैवाने हा उत्साह काही वर्षेच टिकला. त्याचबरोबर मराठीतील व्यावसायिक लेखक, शास्त्रज्ञ, विचारवंत, अभिनेते, दिग्दर्शक या माध्यमाकडे वळलेच नाहीत. (आज दुर्गाबाई किंवा शांताबाई असत्या तर त्यांनी नक्की हे माध्यम स्वीकारलं असतं अशी चुटपूट मनाला लागून जाते. दुर्गाबाईंचं ‘दुपानी’ हे पुस्तक म्हणजे त्या काळातला ब्लॉगच आहे.) ब्लॉग एक असं माध्यम आहे जिथे संपादक आणि प्रकाशक यांच्या मान्यतेची गरज न लागता थेट वाचकांपर्यंत पोचता येतं. आजही पुस्तक प्रसिद्ध करणे हीच मराठी लेखकांची सर्वोच्च महत्त्वाकांक्षा आहे त्यामुळे हे माध्यम पूर्णपणे दुर्लक्षिलं गेलं. बरं, जे हौशी लेखक उत्साहाने लिहीत होते, ते फेसबुक किंवा इतर माध्यमांवर लेख टाकू लागले. फेसबुकवर तत्काळ लाइक्स मिळायच्या पण दोन दिवसात तो लेख गर्दीत हरवून जायचा. याउलट स्वत:चा ब्लॉग असला तर तिथे पाच-पाच वर्षे जुने लेखही वाचले जातात. या मार्गात तत्काळ परतावा मिळत नाही पण जर एखाद्या लेखकाला आपली स्वतंत्र ओळख निर्माण करायची असेल तर ब्लॉगहून उत्तम मार्ग नाही.
आता तुम्ही म्हणाल हा प्रत्येकाच्या आवडीनिवडीचा विषय आहे. ज्याला जिथे लिहावसं वाटतं त्याने तिथे लिहावं. याचा आणि मराठीच्या विकासाचा काय संबंध? संबंध आहे आणि तो महत्त्वाचा आहे. वर दिलेल्या सर्व गोष्टींचा एकत्रित परिणाम असा झाला की आज इंटरनेटवर मराठीमध्ये फार कमी माहिती उपलब्ध आहे. (फेसबुकवर टाकलेल्या पोष्टी शोध घेताना सापडतीलच असं नाही. त्यात पोस्ट कशी शेअर केली आहे, तिच्या प्रायव्हसी सेटींग्ज काय आहेत इ. बऱ्याच भानगडी आहेत.)
गूगल, बिंग किंवा च्याटजीपीटीवर एकच गोष्ट इंग्रजी आणि मराठीत शोधून बघा, फरक चटकन लक्षात येईल. म्हणून मराठीतून शोध घेणाऱ्या विद्यार्थ्याला इंग्रजीतून शोध घेणाऱ्या विद्यार्थ्याच्या तुलनेत फार कमी माहिती उपलब्ध आहे.
यावर काय उपाय करता येईल हा एक गहन प्रश्न आहे. शासन निधी देईल, सुविधा देईल, पण नेटवर मराठीतून सकस लिखाण करण्याची जबाबदारी मराठी माणसांचीच आहे. मराठीला अभिजात दर्जा मिळाल्यावर अधिकाधिक लेखक इंटरनेटवर सक्रिय होतील अशी आशा आहे.
माय मराठीचा सन्मान केल्याबद्दल पुनश्च पंतप्रधान मा. श्री. नरेंद्र मोदी जी आणि केंद्रिय मंत्रीमंडळाचे अनेकानेक आभार.